Język - o czym świadczy jego wygląd?

   Choć może się to wydawać mało prawdopodobne, wygląd języka wiele mówi o stanie zdrowia. W medycynie wschodniej badanie wyglądu tego mięśnia jamy ustnej to jedno z podstawowych sposobów diagnozowania problemów zdrowotnych. Zmiany w wyglądzie języka mogą oznaczać, że niektóre narządy pracują nieprawidłowo, albo zaczęły rozwijać się określone choroby, zwłaszcza na podłożu niedoboru witamin lub innych składników odżywczych.

   U zdrowego człowieka język ma różowe zabarwienie i jest czysty. Jedyne co może występować to niewielki, biały nalot. Zdrowy język ma jędrną strukturę i jest lekko wilgotny. Bardzo interesujące podejście do języka ma medycyna chińska. Według jej założeń język pełni rolę mapy narządów, takich jak kręgosłup, nerki, jelita, trzustka, żołądek, serce, śledziona, wątroba oraz płuca. Zgodnie z medycyną chińską, uwagę pacjenta powinny zwracać takie zmiany na języku, jak zmiany koloru, grubości nalotu i struktury języka. Niepokojące są także bruzdy, wgłębienia i brodawki.

Język i kubki smakowe

   Język jest silnym, wrażliwym mięśniem, który umożliwia prawidłową wymowę, przełykanie oraz delektowanie się smakiem potraw i napojów. Brodawki znajdujące się na powierzchni języka zawierają kubki smakowe, które umożliwiają rozpoznawanie smaków - słonego, gorzkiego, słodkiego, kwaśnego i umami. Po upływie ok. 7 dni zużyte kubki smakowe zostają zastąpione nowymi. Po zakończeniu 45. roku życia proces wymiany kubków smakowych nieco spowalnia, co prowadzi do osłabienia zdolności rozróżniania smaków. Smak można stracić również z powodu przeziębienia, ponieważ zmysł powonienia jest ściśle powiązany ze zmysłem smaku. Niewrażliwość lub osłabiona wrażliwość kubków smakowych może być spowodowana także infekcją bakteryjną przewodu pokarmowego i zaburzeniami funkcjonowania trzustki.



Wygląd i zabarwienie nalotu na języku

   Niektóre zmiany w wyglądzie języka można powiązać z określonymi chorobami, z uwagi na to, że bardzo często im towarzyszą. Na przykład nadmiernemu rozrostowi drożdżaka (Candida albicans) często towarzyszy biały nalot na całej powierzchni. Podobny symptom występuje w przypadku zapalenia jamy ustnej oraz zaburzeń mikroflory jelitowej. Występowanie białego nalotu na przedniej części języka może być symptomem nieżytu żołądka, natomiast biało zabarwiony nalot na tylnej części języka może świadczyć o toczących się procesach zapalnych w układzie pokarmowym. Nalot zabarwiony na żółto może świadczyć o podrażnieniu pęcherzyka żółciowego. Tego typu zmiana sugeruje także rozwój hemoroidów. Występowanie nalotu na języku przybierającego brązową barwę stanowi wskazówkę do wykonania badań w kierunku stanów zapalnych i chorób jelit.

   Niemniej zapaleniu jelit może towarzyszyć także częściowe zabarwienie języka na czerwony kolor i jego suchość (czerwony pas pośrodku). Z kolei występowanie nalotu w czarnym kolorze jest symptomem grzybiczej infekcji błony śluzowej jamy ustnej. Nie bez znaczenie jest też miejsce występowania nalotu - czarne zabarwienie języka u nasady towarzyszy niewydolności nerek, natomiast ciemne zabarwienie po bokach języka może świadczyć o chorobach wątroby.

   Wygląd nalotu na języku również jest istotny. Nadmiar białego nalotu pojawia się w związku z przechłodzeniem organizmu, które pojawia się w efekcie spowolnionej przemiany materii. Nalot o szarym zabarwieniu pojawia się w przebiegu chorób infekcyjnych, którym towarzyszy gorączka. Szaro zabarwiony nalot może towarzyszyć także chorobom przewodu pokarmowego, nadkwasocie i chorobom wątroby. U osób palących nałogowo nalot na języku przybiera brązowy odcień, co może sugerować niedotlenienie organizmu związane z zaburzeniami pracy układu oddechowego. Spożywanie nadmiernej ilości ostrych przypraw i kawy może doprowadzić do pojawienia się żółtego nalotu na języku. Takie zabarwienie nalotu pojawia się także w przypadku przegrzania organizmu oraz w przebiegu choroby wrzodowej żołądka. Grubsza warstwa zielonego nalotu, z którym współwystępują często zgrubienia i krosty, wiąże się z osłabieniem wątroby.



Powierzchnia i zabarwienie języka

   Niedoborowi żelaza i anemii towarzyszy wygładzenie powierzchni języka i zmiana jego barwy na ciemnoróżową. W przebiegu reumatyzmu po obu stronach języka pojawiają się paski piany. Obraz kliniczny zapalenia wątroby i przewodów żółciowych może obejmować zaczerwienienie i obrzmienie prawej strony języka. Bardzo charakterystyczny jest też tzw. "truskawkowy język" w przebiegu szkarlatyny (czerwone i białe suche plamki). Natomiast występowanie czerwonych plam na języku sugeruje niedobory witamin z grupy B.

   Cukrzycy towarzyszy suchy, popękany język, natomiast bladość dolnej strony języka może sugerować niedobory witamin. Niedobór żelaza, podobnie jak niedobór witaminy B12 i witaminy A objawiają się jednak błyszczącą powierzchnią języka, który przybiera jasnoczerwone zabarwienie. Zażółcenie dolnej części języka występuje zaś w przebiegu chorób wątroby.

   Kolor języka również może wskazywać na to, że w organizmie toczą się procesy chorobowe. Szkarłatna i fioletowa barwa języka może sugerować stany gorączkowe towarzyszące infekcjom i stanom zapalnym, przekrwieniu narządów organizmu i niedoborów witamin. Jasnoczerwone zabarwienie języka pojawia się po spożyciu zbyt ostrych potraw oraz z powodu stosowania niewłaściwej diety. Zaczerwienienie środkowej części języka towarzyszy skłonności do otyłości oraz zrzucaniu nadwagi. Może to również być oznaką przeżywania nadmiernego stresu. Intensywne zaczerwienienie czubka języka występuje u ludzi cierpiących na nerwicę i bezsenność. Zaczerwieniony i opuchnięty język może być związany z ryzykiem choroby wieńcowej i nadciśnienia tętniczego. Co więcej, czerwone zabarwienie brzegów języka może świadczyć o nieprawidłowej pracy wątroby.

   Blady język występuje w przebiegu wychłodzenia organizmu, anemii, chorób serca i układu immunologicznego. Z kolei zbyt ciemne zabarwienie języka pojawia się w związku z dysfunkcją nerek. Zabarwienie języka zmienia się także po wyleczeniu choroby, w okresie rekonwalescencji. Wówczas odcień języka zmienia się z ciemnego w jaśniejszy.



Inne niepokojące zmiany na języku

   Drżenie języka należy do objawów takich chorób, jak silna nerwica i zapalenie mózgu. Pieczenie języka może pojawić się w przebiegu anemii i niedoboru żelaza, a także w przypadku obniżonego poziomu kwasów żołądkowych. Problemy trawienne, niedobory pokarmowe i problemy z trzustką mogą objawiać się także występowaniem odcisków zębów po bokach języka. Niezwłocznej konsultacji lekarskiej wymagają trwałe, czerwone owrzodzenia, ponieważ są to objawy charakterystyczne dla raka języka. Zanim jednak rozwiną się tego typu zmiany, pojawia się tzw. stan przedrakowy, którego symptomem są białe, bezbolesne plamy.



Pryszcze i pęknięcia na języku

   Do bardziej bolesnych zmian na języku należą pryszcze, pęknięcia i niewielkie spękania na jego powierzchni. Pryszcze mogą być objawem zalegających w przewodzie pokarmowym toksyn i gnijących resztek, a także zaburzeń trawienia. Występowanie pęknięć na języku, któremu towarzyszy gorzki posmak w ustach, także może świadczyć o nieprawidłowym trawieniu lub też obniżonemu wydzielaniu żółci. Niewielkie spękania występujące na powierzchni języka mogą świadczyć o odwodnieniu organizmu i zbytnim zagęszczeniu krwi. Niewielkie spękania wyglądające jak rowki mogą być objawem nieprawidłowego przyswajana składników odżywczych, zwłaszcza witamin z grupy B.

   Nawet choroby układu moczowego mogą powodować zmiany wyglądu języka - gruby nalot o żółtym zabarwieniu towarzyszy zwykle schorzeniom dróg moczowych, zapaleniu pęcherza lub niewydolności nerek. Problemom z nerkami może towarzyszyć także powiększony, spuchnięty język. Tego typu zmiany występują jednak także w przypadku chorób serca i układu krążenia oraz chorób układu nerwowego.

   Popękana powierzchnia języka sugeruje, że organizm jest odwodniony, co grozi udarem i zakrzepicą. Pojawienie się głębokiej bruzdy na środku języka towarzysz nadkwasocie. Występowanie języka geograficznego, czyli pokrytego nieregularnymi jasnymi i zaczerwienionymi polami, pozbawionego miejscami brodawek, jest powiązane z zakażeniami grzybiczymi jamy ustnej i awitaminozą, bielactwem, łuszczycą i alergią.

   Zmiana rozmiaru języka może świadczyć o problemach ze śledzioną, sercem i nerkami. Wówczas język nieco powiększa się i puchnie. Zwiększony język sugeruje także obrzęki, anemię, nadmierną nerwowość i skłonność do tycia. Zmniejszenie języka występuje w przebiegu obniżonej odporności oraz niedoborów witaminowych i mineralnych.



Wpływ leków na wygląd języka

   Zażywane antybiotyki i sterydy oraz inne leki także mają wpływ na wygląd języka. Antybiotyki mogą uszkodzić brodawki językowe, co powoduje osłabienie apetytu i smaku. Z kolei sterydy mogą powodować obrzęk i zaczerwienienie języka. Leki przeciwobrzękowe i moczopędne poprzez usuwanie wody z organizmu także mają wpływ na wygląd języka - pod ich wpływem język może być pokryty bruzdami i lekko polakierowany. Stosowane leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych może natomiast powodować występowanie czerwonych punktów.



Mapa języka wg chińskiej medycyny

   Tradycyjna medycyna chińska opiera się na założeniu, że jest możliwe diagnozowanie chorób poprzez obserwowanie zmian w wyglądzie języka. W trakcie diagnozowana bierze się pod uwagę takie cechu, jak powierzchnia, zabarwienie i rozmiar. Skład dorobku chińskiej medycyny wchodzi mapa topograficzna języka, która odzwierciedla zależności między poszczególnymi częściami języka, a stanem wewnętrznych organów. Mapa języka opiera się na podziale tego mięśnia na pięć stref - koniuszek, część za koniuszkiem, prawa i lewa część, środkowy i tylny fragment. Każde pole jest powiązane z innymi stanami chorobowymi i zaburzeniami pracy wewnętrznych organów.

   Koniuszek języka ma związek z sercem i jelitem cienkim. Niepokojącymi symptomami są zarówno czerwone punkty, jak i całkowite zaczerwienienie koniuszka języka. Wskazują one na wysoki poziom stresu i lęku, rozwój fobii, albo zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, a także niektórych chorób, np. celiakii.

   Obszar znajdujący się pomiędzy koniuszkiem a środkową częścią języka może wiele powiedzieć na temat prawidłowości funkcjonowania układu oddechowego i immunologicznego. Występowanie czerwonych punktów lub zaczerwienienia w tym polu może sugerować rozwój takich schorzeń, jak zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc, gruźlica czy też rozedma.

   Wygląd prawej i lewej części języka może wskazywać na to, czy wątroba pracuje prawidłowo. Powiększenie tych sfer języka może sugerować zapalenie wątroby, stłuszczenie tego narządu oraz powiększenie wątroby. Jednakże ten objaw występuje także w przebiegu wzdęć. Uwagę powinny zwrócić także niebiesko-zielonkawe i fioletowe plamki po prawej i lewej stronie języka. Tego typu zmiany pojawiają się m.in. w przebiegu raka wątroby i marskości wątroby.

   Centralna część języka informuje o tym, czy nie występują zaburzenia w obrębie układu pokarmowego, w tym m.in. żołądka, śledziony i trzustki. Występowanie żółtej powłoki i zaczerwienienia może sugerować rozwój zaburzeń żołądkowo-przełykowych. Tego typu zmianom towarzyszą biegunka i zaparcia.

   Zmiany w wyglądzie tylnej części języka mogą sugerować, że doszło do zaburzeń pracy nerek i pęcherza moczowego, układu hormonalnego i gruczołów płciowych. Występowanie grubego, żółtego nalotu często towarzyszy infekcjom pęcherza moczowego lub cewki moczowej, kamicy nerkowej i niewydolności nerek.



   W międzynarodowych wytycznych związanych z diagnozowaniem chorób istnieją pewne odniesienia do wyglądu języka, który zmienia się w przebiegu niektórych schorzeń. Pod tym względem medycyna konwencjonalna czerpie nieco z medycyny chińskiej. Niemniej w gabinetach lekarskich nie są stosowane klasyczne mapy języka, takie jak opisane wyżej. Objawy związane z językiem łączy się z pewnymi jednostkami chorobowymi tylko w takim zakresie, jaki został potwierdzony badaniami medycznymi i lekarską praktyką.