Karotenoidy - właściwości, podział i występowanie w żywności

   Karotenoidom zawdzięczamy żółtą, pomarańczową i czerwoną barwę owoców, warzyw ale także występują w drożdżach, rybach, skorupiakach, karotenoidy nadają też barwę piórom, łuskom i skórze zwierząt. Co ciekawe, występują one również w warzywach zielonych, choć tam są maskowane przez chlorofil.

   Karotenoidy to związki chemiczne które są prekursorami witaminy A i są głównym źródłem tej witaminy u człowieka. W przewodzie pokarmowym powstaje retinal, który następnie jest przekształcany do retinolu. Jak dzielą się karotenoidy i gdzie znajdziesz ich najwięcej? Poniżej odpowiedź na poniższe pytania.

Karotenoidy - czym dokładnie są?

   Karotenoidy to grupa organicznych związków chemicznych - węglowodory nienasycone o szczególnej budowie. Aby karotenoidy dawały zabarwienie od żółtego po czerwone, muszą mieć w łańcuchu minimum 7 wiązań podwójnych. Na tą chwilę znamy ponad 600 karotenoidów. Najważniejszą cechą karotenoidów jest działanie antyoksydacyjne wobec reaktywnych form tlenu, jak i wolnych rodników, są więc przeciwutleniaczami. Karotenoidy to substancje nadające barwę od żółtej do czerwonej zarówno roślinom, jak i zwierzętom. Najpopularniejszymi karotenoidami występującymi w diecie są: alfa i beta karoten, likopen, luteina i zeaksantyna. Trzy pierwsze karotenoidy zaliczane są do grupy karotenów, luteina i zeaksantyna do grupy ksantofili. Karotenoidy wchłaniane są przez jelita do krwi, która za pomocą lipoprotein, transportuje je do różnych tkanek w organizmie. Ze względu na to, że karotenoidy są prowitaminami witaminy A, podobnie jak ona rozpuszczają się w tłuszczach. Dlatego tak ważne jest, aby spożywać je w towarzystwie tłuszczów - wówczas mamy pewność, że witaminy przyswoją się w całości.



Rola karotenoidów

   Dlaczego te związki są ważne dla naszych organizmów? Przede wszystkim dlatego, że działają przeciwutleniająco. Oznacza to, że chronią komórki przed zniszczeniami (powstałymi na skutek działania drobnoustrojów) i wzmacniają układ odpornościowy. Dlatego tak ważne jest, byśmy sięgali po pomarańczowe i czerwone warzywa i owoce zwłaszcza jesienią i zimą. Na szczęście nie jest to trudne - wówczas bez problemu możemy dostać marchewki czy dynie w sklepach i u rolników.

   Karotenoidy to związki, które mają ogromny wpływ na zdrowie skóry. Jeśli chcesz długo cieszyć się gładką, napiętą skórą bez zmarszczek, sięgaj jak najczęściej po warzywa bogate w karotenoidy.



Najważniejsze karotenoidy

Beta-karoten można znaleźć w marchewkach, suszonych morelach i melonie, ale też w jarmużu i pietruszce. Warto wiedzieć, że beta-karoten może przyspieszać opalanie i obniżać poziom złego cholesterolu. Nie powinno się z nim jednak przesadzać, ponieważ bardzo duże dawki tej prowitaminy A spowodują przebarwienie skóry.

Alfa-karoten również występuje w marchwi, ale można go też znaleźć w brokułach, dyni, papryce i zielonym groszku. Alfa-karoten również działa antyoksydacyjnie, choć jego działanie jest słabsze od beta-karotenu.

Likopen to przeciwutleniacz, który występuje zwłaszcza w pomidorach. Jego działanie jest nieocenione - przede wszystkim zmniejsza szansę na rozwój nowotworów raka prostaty i raka szyjki macicy, a dodatkowo ma świetny wpływ na układ sercowo-naczyniowy. Nie tylko wzmacnia serce, ale też wspomaga równowagę między "dobrym" i "złym" cholesterolem, dzięki czemu zapobiega rozwojowi miażdżycy i zawału serca.

Luteina to barwnik żółty, który doskonale chroni wzrok przed szkodliwymi promieniami słonecznymi. Luteinę można znaleźć w dyni, jarmużu, papryce i w brokułach. Jej regularne spożywanie może zapobiegać rozwojowi jaskry czy zaćmy. Dodatkowo luteina zwiększa również elastyczność skóry.

Zeaksantyna to karotenoid, który podobnie jak luteina odpowiada za żółtą barwę roślin (czasem też za pomarańczową). Ten związek chemiczny również ma ogromny wpływ na zdrowie oczu. Jego rolę można porównać do okularów przeciwsłonecznych - zeaksantyna chroni wzrok przed działaniem promieniowania UV.



Gdzie znajdziemy najwięcej karotenoidów?

   Przede wszystkim w marchewkach i batatach (9000 µg/100 g), dyni (8000 µg/100 g), w jarmużu (ok. 5000 µg/100 g) czy papryce (ok. 3000 µg/100 g). W mniejszych dawkach można znaleźć je również w szpinaku, rokitniku, morelach, natce pietruszki, pomidorach lub brokułach.