Lekomania - nałóg XXI wieku

   Lekomania określana także jako lekozależność wydaje się być dla wielu osób czymś niezrozumiałym i abstrakcyjnym. Pierwsze przypadki tego uzależnienia opisano w latach 60. XX w. Jednak dopiero XXI wiek przyniósł znaczny wzrost zachorowalności na tę chorobę.

   Leki stały się łatwiej dostępne, a informacje o ich cudownym działaniu docierają do pacjenta codziennie za pośrednictwem mediów i reklamy. Pierwsze przypadki lekomanii stwierdzono u osób stosujących leki uspokajające. Głównymi winowajcami były valium i relanium. Obecnie lekomania najczęściej jest konsekwencją stosowania benzodiazepin, leków przeciwbólowych, dopingujących i wywołujących stan euforii.

Które leki uzależniają najczęściej?

   Młodzież stosuje liczne środki odurzające, w tym alkohol, papierosy, marihuanę i leki nasenne. Nadużywanie leków jest nie tylko problemem wśród dorosłych pacjentów. Problem ten dotyczy głównie dziewcząt. Wśród leków, które najczęściej powodują uzależnienie można wymienić leki przeciwbólowe, preparaty witaminowe i ziołowe, leki psychotropowe i nasenne oraz preparaty określane jako suplementy diety. O ile leki psychotropowe i nasenne mogą uzależnić ze względu na mechanizm działania i wpływ na układ nerwowy, o tyle pozostałe preparaty uzależniają głównie z powodu swojej łatwej dostępności. Zarówno leki przeciwbólowe, jak i suplementy diety są dostępne bez recepty, nie tylko w aptekach, ale i w innych punktach handlowych. Łatwy dostęp do leków oraz ich wpływ na układ nerwowy nie są jednak wyłącznymi czynnikami powodującymi lekomanię. W przeciwnym razie niemal każdy członek społeczeństwa byłby lekomanem.



Jak zachowuje się osoba uzależniona od leków?

   Uzależnienie od leków może doprowadzić do zatrucia organizmu. Nawet zażywanie witamin i ziół w zbyt dużych dawkach szkodzi organizmowi. Zdarzają się przypadki zatruć suplementami diety, a nawet z pozoru bezpiecznymi kroplami do nosa.

   Najbardziej narażone na lekomanię są osoby, które już uzależniły się od innych środków odurzających. Narkomani zażywający heroinę stosują leki uspokajające, żeby łatwiej przetrwać okres między zażywaniem kolejnych dawek narkotyku. Alkoholik może zażywać leki uspokajające z alkoholem, żeby szybciej osiągnąć stan alkoholowego upojenia.

   Lekoman ma tendencję do zażywania leków w zwiększonych dawkach. Może zażywać nawet kilkukrotnie wyższe dawki od zalecanych i łączyć różne preparaty, mimo przeciwwskazań. Do zachowań charakterystycznych dla lekomanów należy między innymi łączenie kilku tabletek nasennych z preparatami w płynie. Tego typu eksperymenty powodują zatrucie organizmu prowadzące do dolegliwości żołądkowo - jelitowych, utraty przytomności, a nawet do śpiączki. Zażywanie znacznie zwiększonych dawek leków może doprowadzić do zgonu pacjenta.



Czynniki wpływające na rozwój lekomanii

   Choć uogólnienia nie zawsze są trafne, można zaryzykować stwierdzeniem, że każdy nałóg rodzi się z przyzwyczajenia. Częste i regularne sięganie po różne preparaty może w przyszłości doprowadzić do rozwoju lekomanii. Wśród czynników ryzyka w przypadku tej choroby można wymienić:

- obniżoną samoocenę
- nieumiejętność radzenia sobie z problemami
- zachęcanie do zażywania środków o działaniu odurzającym przez znajomych
- chęć rozrywki lub dorównania rówieśnikom
- pragnienie spróbowania nowych rzeczy
- łatwy dostęp do leków i utrzymywanie niskich cen preparatów
- dążenie do poprawy wydolności psychicznej i fizycznej organizmu
- dążenie do poprawy samopoczucia i pragnienie odczuwania przyjemności

   Młodzież, zwłaszcza żeńska, dąży do niezależności od rodziców. Rzadko konsultuje dolegliwości z rodzicami i lekarzem. Rozwiązaniem ich problemów zdrowotnych są łatwo dostępne środki poprawiające nastrój, łagodzące stres, łagodzące bóle głowy i brzucha oraz zapewniające spokojny sen.

   Zdaniem psychiatrów, wzrost zachorowań na zespół uzależnienia od leków ma związek z kryzysem tradycyjnej rodziny i zwiększonym tempem życia w XXI wieku. Ustawodawstwo jest bezradne względem narastającego problemu uzależnienia od leków, a farmaceutyki są coraz łatwiej dostępne.



Główne objawy lekomanii

   Rozpoznanie zespołu uzależnienia od leków polega na obserwowaniu zachowania pacjenta przez okres ok. 4 tygodni. Występowanie co najmniej trzech z ogółu zachowań charakterystycznych dla osoby uzależnionej od leków pozwala na postawienie diagnozy.

   Do podstawowych objawów lekomanii można zaliczyć przede wszystkim silną potrzebę zażycia leków. Pacjenci określają ten objaw jako wewnętrzny przymus stosowania różnych preparatów. Kolejnym objawem uzależnienia jest utrata samokontroli w stosowaniu leków oraz zażywanie preparatów, w celu uniknięcia objawów abstynencji. Po zaprzestaniu zażywania środków farmakologicznych pojawia się zespół abstynencki.

   Po pewnym czasie, leki zażywane w dawkach zalecanych działają słabiej, co wynika z wzrostu tolerancji organizmu na ilość stosowanych leków. Lekoman ma charakterystyczny dla siebie sposób używania leków (np. mieszanie z alkoholem, narkotykami itp.). Bardzo często chory zaniedbuje bliskich, swoje zainteresowania i obowiązki, co jest charakterystyczne dla każdego nałogu. Innym charakterystycznym objawem jest stosowanie leków mimo występowania działań niepożądanych i licznych dolegliwości wiązanych z zatruciem organizmu.



Lekoman niszczy siebie

   Nadmierne zażywanie leków prowadzi do zaburzeń psychicznych, pamięci, myślenia i najwyższych czynności umysłowych. Nadużywanie środków farmakologicznych prowadzi do wyniszczenia organizmu i uszkodzenia wewnętrznych narządów. Lekomani często ciepią na niewydolność nerek, serca lub wątroby. Z czasem rozwijają się takie choroby, jak zaawansowana próchnica, zmiany zapalne skóry, a także zespół permanentnego zmęczenia.

   Lekoman jest narażony na działania uboczne w większym stopniu niż pacjent nieuzależniony od leków, ponieważ stosuje je niezgodnie z zaleceniami. Nadużywanie leków uspokajających powoduje zawroty głowy i niewyraźną mowę, a leki nasenne przyczyniają się w nadmiarze do osłabienia napięcia mięśniowego i nieustannego zmęczenia. Stosowanie kilku leków jednocześnie stwarza ryzyko interakcji wielu środków farmakologicznych.



Co z farmakoterapią w leczeniu lekomanii?

   Pacjent, który jest trwale uzależniony od leków rzadko zgłasza się do lekarza ze swoim problemem. Lekomania może rozwijać się poza świadomością chorego. Jego zachowania sprowadzają zagrożenie dla jego życia oraz wywiera bardzo niekorzystne skutki na organizm i psychikę człowieka.

   Zazwyczaj pacjent trafia do specjalistycznej placówki leczenia uzależnień po epizodzie w szpitalu na oddziale intensywnej terapii, gdzie lekarze rozpoznają jego problem, albo po namowach bliskich osób. Pacjent przyjmowany do ośrodka leczenia uzależnień na wstępie jest poddawany badaniom, które pozwalają określić jego stan zdrowia. Następnie rozpoczyna się leczenie detoksykacyjne - odtruwanie organizmu.

   Leczenie farmakologiczne jest stosowane w terapii lekomanii, co może wydać się paradoksalne. Niemniej odpowiednio dobrane leki wspomagają proces detoksykacji oraz umożliwiają wyleczenie chorób spowodowanych nadużywaniem leków. Równolegle do leczenia farmakologicznego jest prowadzona psychoterapia, która może przybierać formę:

- terapii indywidualnej
- terapii grupowej
- warsztatów
- szkoleń terapeutycznych

   Psychoterapia pomaga pacjentowi zrozumieć mechanizmy uzależnienia od leków oraz sposób zdrowienia.