Układ limfatyczny to część składowa układu odpornościowego obejmująca rozbudowaną sieć naczyń, która przechodzi przez niemal wszystkie tkanki człowieka, zapewniając obieg limfy (chłonki). Płyn ten krąży w ciele w podobny sposób jak krew. Dowiedz się, jak zbudowany jest układ limfatyczny, co to jest limfa i jakie pełni funkcje w organizmie. Jak pobudzać chłonkę do efektywnego krążenia?
|
|
|
Układ limfatyczny
Układ odpornościowy człowieka, tak jak każdy inny, obejmuje wiele narządów, które tworzą funkcjonalną całość. System immunologiczny tworzony jest przez pierwotne i wtórne narządy limfatyczne. Te pierwsze decydują o rozwoju limfocytów, czyli o ich różnicowaniu z komórek pierwotnych, podział, a także rozwój i przeistoczenie w aktywne komórki. Kluczowym organem limfatycznym jest grasica. W niej właśnie dojrzewają limfocyty T (grasicozależne) i szpik kostny. Natomiast wtórne narządy limfatyczne tworzą środowisko, w którym mogą odpowiednio działać komórki systemu immunologicznego. Można do nich zaliczyć: migdałki, węzły chłonne, śledzionę oraz tkankę limfatyczną układu pokarmowego.
Układ limfatyczny buduje wiele narządów, a jednym z największych jest śledziona. Podstawowym jej zadaniem jest wytwarzanie przeciwciał. Odpowiada także za produkcję monocytów i limfocytów. Dodatkowo uczestniczy w eliminowaniu wadliwych struktur morfotycznych krwi - trombocytów, erytrocytów oraz limfocytów. Bierze udział w magazynowaniu krwi. Czasami niezbędne jest usunięcie śledziony. W takim przypadku jej funkcje przejmują pozostałe organy - szczególnie węzły chłonne i wątroba. Bez śledziony można funkcjonować, ale najczęściej wiąże się to z osłabieniem systemu immunologicznego. Rolą węzłów chłonnych jest filtrowanie limfy i udział w wytwarzaniu przeciwciał. Oczyszczają one chłonkę z komórek drobnoustrojów i wadliwych komórek. Przewód pokarmowy, a dokładnie ściany jelit wyścieła tkanka limfatyczna, stanowiąca największe zbiorowisko limfocytów w ludzkim organizmie. Kolejny ważny narząd układu limfatycznego to migdałki. Są to grudki limfatyczne, w których rozwijają się komórki systemu odpornościowego. Elementarne jest także ich umiejscowienie, lokują się w rejonie, gdzie następuje skrzyżowanie górnych dróg oddechowych i przewodu pokarmowego. Z tego powodu mogą wykazywać działanie ochronne przeciwko patogenom pochodzącym z pożywienia bądź powietrza. Wśród komórek układu odpornościowego można wyróżnić granulocyty, makrofagi, limfocyty, komórki NK, przeciwciała oraz fagocyty.
Co to jest limfa?
Limfa nazywana także chłonką jest płynem, który biegnie przez naczynia limfatyczne. Skład chłodniki jest niemal identyczny, co skład osocza, jednak może się on zmieniać pod wpływem niektórych czynników (t.j. sposób odżywiania, wysiłek fizyczny, obszar występowania).
Jak powstaje limfa?
Limfa tworzy się z płynu międzykomórkowego, który w procesie przesączenia przez bariery naczyń limfatycznych, w kapilarach limfatycznych, przeistacza się w chłonkę. Oprócz tego w skład limfy wchodzą sole mineralne, limfocyty, tłuszcze, białka i woda. Barwa chłonki nie jest jednakowa, zależy od tego, z jakiego organu chwilowo przenosi substancje. Niezanieczyszczona limfa jest bezbarwna, ale na przykład, gdy opuszcza jelito cienkie, może mieć zabarwienie mleczne, a wychodząc z wątroby - ciemnobrązowe.
Jakie funkcje pełni limfa i co transportuje?
Najważniejszą funkcją chłonki jest transport różnych związków. Przykładowo z wątroby transportuje proteiny, z jelita cienkiego tłuszcze, a ze szpiku kostnego i grasicy rozprzestrzenia limfocyty B i T, które mają ogromny wpływ na odporność organizmu. Składniki, które organizm musi usunąć, przekazuje do nerek. Dzięki temu są eliminowane wraz z moczem - można więc wywnioskować, że rolą chłonki jest również oczyszczanie organizmu.
Jak wspierać układ limfatyczny?
Na ogół problemy z układem limfatycznym są konsekwencją zastojów limfy, wywołanych np. mało aktywnym trybem życia. Jeśli pojawią się jakiekolwiek alarmujące objawy, trzeba możliwie jak najszybciej skontaktować się z lekarzem, ale gdy są to obrzęki łagodne, małe i zawiązują się znikomo po aktywności fizycznej lub z powodu upałów, to można usprawnić obieg limfy za pomocą masażu, zimnych albo ciepłych kąpieli, bądź drenażu limfatycznego. Aby ten układ funkcjonował prawidłowo, należy wprowadzić zdrową, zasobną w substancje odżywcze dietę i systematyczny wysiłek fizyczny. W przypadku pracy siedzącej warto co godzinę wstać i przespacerować się przynajmniej przez 5 minut. Można też poruszać się albo poćwiczyć.
Najczęstsze choroby układu limfatycznego
Najczęstszymi schorzeniami układu limfatycznego są:
- zapalenie węzłów chłonnych,
- zapalenie naczyń limfatycznych,
- choroby nowotworowe (białaczki, chłoniaki),
- zapalenie migdałków,
- obrzęk limfatyczny (pierwotny bądź wtórny).
Leczenie problemów układu limfatycznego
Terapia we wszystkich przypadkach jest uzależniona od stanu chorego. Jeśli występują obrzęki limfatyczne, leczenie skupia się na drenażu limfatycznym jako efektywnym sposobie pracy z obrzękami (o ile nie istnieją ku temu przeciwwskazania). Obrzęk może pojawić się mimowolnie, np. wskutek wrodzonych wad układu, jednak nierzadko jest tylko zwiastunem innych komplikacji - wtedy terapia powinna skupiać się na usuwaniu praprzyczyny.
Jak pobudzać przepływ limfy?
Uefektywnienie przepływu chłonki wpłynie pozytywnie na funkcjonowanie tych osób, które zmagają się z opuchlizną, bólem i z różnymi objawami przemęczenia. Stymulacja układu limfatycznego pomoże dodatkowo ujędrnić skórę, złagodzić odczucie ciężkich nóg, a także przyspieszyć rekonwalescencję pourazową.
Aktywność fizyczna
Ruch to jedna z najlepszych metod na pobudzenie przepływu chłonki. Systematyczna aktywność zalecana jest w szczególności osobom, które na co dzień prowadzą siedzący tryb pracy, co z reguły przyczynia się do nagromadzenia limfy w tkankach. Nawet kilkuminutowy spacer w ciągu dnia potrafi skutecznie oczyścić organizm. Detoksykacja układu limfatycznego może opierać się także na wykonywaniu innych aktywności, takich jak: jogging, stretching czy joga. Do ćwiczeń usprawniających cyrkulację chłonki należą ruchy wielostawowe w pełnym zakresie, np.:
- skłony,
- krążenia miednicą,
- krążenia rękoma w przód i tył,
- głębokie przysiady z szeroko ustawionymi kończynami.
Nawodnienie
Układ limfatyczny (podobnie jak cały organizm) składa się głównie z wody, z tego powodu bardzo istotne jest, aby zadbać o prawidłowe nawodnienie. Tym bardziej, jeśli zależy nam na tym, aby polepszyć przepływ limfy. Należy wypijać przynajmniej 2 litry wody w ciągu dnia.
Masaż
Techniką, która pomaga usprawnić przepływ chłonki przez naczynia limfatyczne, jest drenaż. Różni się on nieco od typowego masażu klasycznego. To delikatny i wykonywany powoli komplet ruchów obrotowych, okrężnych, czerpiących i pompujących. Nie polega na masowaniu węzłów chłonnych, ale ich rejonów. Podczas zabiegu przeprowadza się masaż brzucha, głowy, grzbietu, kończyn górnych i dolnych, klatki piersiowej, twarzy i karku. Głównym celem tej techniki jest nie tylko ożywienie naczyń limfatycznych, ale także opróżnienie dróg chłonnych i odtransportowanie przez nie powstałego obrzęku. W dodatku drenaż limfatyczny polepsza cyrkulację krwi oraz dotlenia skórę. Należy zawsze wybierać doświadczonych masażystów bądź fizjoterapeutów - zabieg wymaga płynnej znajomości anatomii. To jednak nie oznacza, że nie można samemu poprawić przepływu chłonki. Tak na dobrą sprawę, już sam prysznic raz ciepłą, a raz zimną wodą polepsza ukrwienie, natomiast każdy masaż (szczególnie gdy ruchy wykonuje się według kierunku cyrkulacji limfy) pomaga usuwać toksyny. Także oklepywanie skóry od dołu do góry (np. w czasie aplikowania kremu) prowadzi do znacznego wzrostu ciśnienia płynu obiegającego tkankę limfatyczną.
Sauna
Wpływ na układ limfatyczny i krwionośny ma także korzystanie z sauny. Odpowiednia wilgotność powietrza i wysokie temperatury sprawiają, że organizm szybciej pozbywa się toksyn, które kumulują się w chłonce i krwi.
Wpływ diety na układ limfatyczny
Na ogólne zdrowie człowieka ogromny wpływ ma dieta, również w aspekcie układu limfatycznego. Zanieczyszczona limfa wywołuje senność, zmęczenie i prowadzi do spadku energii. Często także koncentruje się w okolicach stawów, co prowadzi do powstawania obrzęków i zastojów. W diecie usprawniającej układ limfatyczny należy całkowicie zrezygnować z alkoholu, a także ograniczyć spożycie cukrów prostych i produktów wysoko przetworzonych. Na naczynia chłonne negatywnie działa nadmiar w diecie czerwonego mięsa, białej mąki, a nawet mleka krowiego. Zaleca się, aby częściej sięgać po mleko roślinne, świeże warzywa i owoce, nasiona roślin strączkowych, orzechy, zioła i dużą ilość zwykłej wody mineralnej. Zdrową dietę warto prowadzić przez dłuższy czas. Sprawny układ limfatyczny wpływa na kondycję całego organizmu i tylko my sami jesteśmy w stanie zadecydować, jak o niego zadbamy.
Konkurs. Wygraj zestaw wartościowych olejów!