Jeszcze kilka czy kilkanaście lat temu łosoś nie cieszył się zbyt dużą popularnością, szczególnie ten świeży, głównie przez wzgląd na jego wysoką cenę. Zdawał się być produktem bardzo wykwintnym, stąd jadano go głównie na specjalne okazje.
Dzisiejszy stosunek do łososia diametralnie się od takiego stanowiska różni. Jadamy go coraz częściej, gdyż jest tak modny, jak i o czym dziś wiadomo, bardzo zdrowy (jeśli pochodzi z pewnego źródła). Możemy również kupić go w naprawdę atrakcyjnych cenach. Czy jednak nie są one związane z jego jakością? No właśnie - masowe hodowle łososi spowodowały wzrost popularności tego niegdyś cenionego za wartości odżywcze rybnego przysmaku. Czy możliwe jest, aby łosoś dziki i łosoś hodowlany nie różniły się między sobą pod tym względem? Niestety nie...
|
|
Zastosowanie w kuchni łososia
W sklepach spotkać możemy łososia przygotowanego na różne sposoby. Na rynku dostępny jest np. łosoś świeży, najczęściej pocięty w dzwonka, którego można upiec, ugotować na parze czy usmażyć, w zależności od preferencji. Łososia najlepiej doprawiać tylko solą, pieprzem, sokiem z cytryny i ewentualnie koperkiem. Nadmiar przypraw może tłumić charakterystyczny smak mięsa. Bardzo popularny jest łosoś wędzony - tak na zimno, jak i na gorąco - stanowiący doskonały dodatek do sałatek. Z łososia przygotowywane są również różnego rodzaju pasty oraz konserwy. Produkty tego typu, choć najtańsze, są najmniej wartościowe pod kątem odżywczym.
Łosoś atlantycki - właściwości odżywcze i lecznicze
100 gramów dzikiego łososia dostarcza średnio około 159 kalorii (kcal), zawiera prawie 20 gramów białka oraz trochę ponad 7 gramów tłuszczu, z czego prawie 2 gramy stanowią nienasycone kwasy tłuszczowe z grupy omega-3). Co warto podkreślić otłuszczenie, a więc wartość kaloryczna zmienia się w zależności od pory roku i od tego, czy ryba jest w okresie tarła.
Łosoś jest dobrym, czy nawet bardzo dobrym źródłem składników mineralnych takich jak: potas, magnez, żelazo, cynk, miedź, fosfor, selen, witamin: z grupy B (B1, B2, B3, B6, B9, B12), D i E. Z zawartości wszystkich tych składników odżywczych wynikają liczne właściwości łososia, a więc, co za tym idzie, argumenty za jego spożywaniem. Zacząć należy od tego, że ilość kwasów tłuszczowych omega-3 zawartych w 100 gramach łososia, odpowiada na ponad 100% zapotrzebowania na ów składnik, jest więc jednym z najlepszych źródeł tego cennego składnika. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 grają kluczową rolę wielu aspektach zdrowotnych np. w zakresie wzmacniania odporności organizmu. Wspomagają one wszystkie komórki ciała, gdyż regenerują ich błony komórkowe. Jako że w naszym regionie geograficznym wciąż spożywamy za mało omega-3, wypartych przez wszechobecne omega-6, warto spożywać łososia (oraz inne tłuste ryby morskie, również bogate w kwasy omega-3) jak najczęściej, by owe braki na bieżąco uzupełniać.
Warto również wiedzieć, że łosoś wykazuje działanie przeciwzapalne, wspomaga układ nerwowy, pomaga walczyć ze stresem, przeciwdziała oznakom starzenia się, redukuje ryzyko chorób nowotworowych, poprawia stan cery oraz włosów, zmniejsza poziom złego cholesterolu i trójglicerydów we krwi. Z powodzeniem może być również spożywany przez osoby będące na diecie odchudzającej. Zapewnia on uczucie sytości na długi czas (dzięki wysokiej zawartości białka, które trawi się dłużej niż np. węglowodany oraz zawartości dobrej jakości tłuszczu), jest "gęsty" odżywczo, gdyż zawiera dużo minerałów i witamin (z grupy B) mających wpływ na metabolizm. Różowo-czerwone zabarwienie mięsa łososia dzikiego wiąże się z obecnością astaksantyny - najsilniejszego i najbardziej skutecznego naturalnego przeciwutleniacza (antyoksydanta) - jest ona 65 razy silniejszym antyoksydantem od witaminy C, 550 razy od witaminy E! Astaksantyna zapewnia łososiom wytrzymałość w okresach, gdy płyną pod prąd, przez to jaki składnik ma działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe, pozwala zwalczać zmęczenie, dodać siły i wytrzymałość (co jest ważne dla sportowców, u których wysiłek fizyczny powoduje silne natlenienie mięśni), chroni i upiększa skórę, jest naturalnym filtrem dla promieni UV, dobrze wpływa na oczy i jako potężny przeciwutleniacz chroni przed rakiem.
Kalorie i wartości odżywcze - dziki łosoś
Składnik | Zawartość w 100 [g] |
---|---|
Kalorie (wartość energetyczna) | 159 kcal / 666 kJ |
Białko | 18,40 g |
Tłuszcz ogółem | 7,50 g |
Kwasy tłuszczowe nasycone | 1,358 g |
Kwasy tłuszczowe jednonienasycone | 2,090 g |
Kwasy tłuszczowe wielonienasycone | 1,908 g |
Kwasy tłuszczowe omega-3 | 1,660 g |
- Kwas alfa-linolenowy (ALA), 18:3 | 0,137 g |
- Kwas eikozapentaenowy (EPA), 20:5 | 0,364 g |
- Kwas dokozaheksaenowy (DHA), 22:6 | 0,927 g |
Kwasy tłuszczowe omega-6 | 0,247 g |
Węglowodany | 4,50 g |
Błonnik pokarmowy | 0 g |
Witamina A | 50 I.U. |
Witamina D | 1200 I.U. |
Witamina E | 1,30 mg |
Witamina K1 | 0 µg |
Witamina C | 1 mg |
Witamina B1 | 0,230 mg |
Witamina B2 | 0,100 mg |
Witamina B3 (PP) | 9,230 mg |
Witamina B6 | 0,975 mg |
Witamina B9 (kwas foliowy) | 26 µg |
Witamina B12 | 6,20 µg |
Witamina B5 (kwas pantotenowy) | 2,000 mg |
Wapń | 20 mg |
Żelazo | 0,80 mg |
Magnez | 29 mg |
Fosfor | 200 mg |
Potas | 330 mg |
Sód | 57 mg |
Cynk | 1,04 mg |
Miedź | 0,17 mg |
Mangan | 0,04 mg |
Selen | 32,2 µg |
Fluor | ~ |
Cholesterol | 70 mg |
Fitosterole | ~ |
Łosoś - dziki czy hodowlany?
Podane wyżej wartości odżywcze oraz właściwości łososia odnoszą się oczywiście do łososia dzikiego. Łosoś hodowlany dostarcza już średnio około 208 kalorii (kcal) w 100 gramach i zawiera nie 7, lecz prawie 13 gramów tłuszczu. Dostarcza generalnie trochę mniej witamin i minerałów niż jego wolno żyjący odpowiednik. Czy oznacza to, że łosoś hodowlany powinien być na równo traktowany z dzikim? Nie do końca - gdyż w związku z warunkami hodowli mogą zawierać więcej niepożądanych związków takich jak: metale ciężkie, dioksyny, antybiotyki i pestycydy. Wspomniana wyżej wyższa zawartość tłuszczu nie jest tak ważna w aspekcie kalorycznym, ale przede wszystkim w tym, iż trwałe zanieczyszczenia organiczne mają tendencję do odkładania się w tkance tłuszczowej. Na rybnych fermach łososie karmi się nie zawsze właściwym i zdrowym pokarmem, farmerzy w większości stawiają sobie za cel przede wszystkim jak najszybszy wzrost ryb, tak aby można było je szybciej sprzedać. Ryby przebywają w klatkach, w których znajdują się ich odchody, a niekiedy nawet martwe osobniki. Takie środowisko może okazać się wylęgarnią chorób i pasożytów, łatwo więc o infekcje oraz różnego rodzaju zakażenia, których patogeny, wraz z kawałkiem mięsa, powędrują na nasze stoły. Tak więc łososia hodowlanego starajmy się unikać (szczególnie w przypadku dzieci oraz kobiet w ciąży). Jest on oczywiście tańszy, niemniej jednak nie jest to pewna inwestycja żywieniowa.
Kalorie i wartości odżywcze - łosoś hodowlany
Składnik | Zawartość w 100 [g] |
---|---|
Kalorie (wartość energetyczna) | 208 kcal / 871 kJ |
Białko | 20,42 g |
Tłuszcz ogółem | 13,42 g |
Kwasy tłuszczowe nasycone | 3,050 g |
Kwasy tłuszczowe jednonienasycone | 3,770 g |
Kwasy tłuszczowe wielonienasycone | 3,886 g |
Kwasy tłuszczowe omega-3 | 2,490 g |
- Kwas alfa-linolenowy (ALA), 18:3 | 0,148 g |
- Kwas eikozapentaenowy (EPA), 20:5 | 0,862 g |
- Kwas dokozaheksaenowy (DHA), 22:6 | 1,104 g |
Kwasy tłuszczowe omega-6 | 1,020 g |
Węglowodany | 0 g |
Błonnik pokarmowy | 0 g |
Witamina A | 50 I.U. |
Witamina D | 241 I.U. |
Witamina E | 3,55 mg |
Witamina K1 | 0,5 µg |
Witamina C | 3,9 mg |
Witamina B1 | 0,207 mg |
Witamina B2 | 0,155 mg |
Witamina B3 (PP) | 8,672 mg |
Witamina B6 | 0,636 mg |
Witamina B9 (kwas foliowy) | 26 µg |
Witamina B12 | 3,23 µg |
Witamina B5 (kwas pantotenowy) | 1,547 mg |
Wapń | 9 mg |
Żelazo | 0,34 mg |
Magnez | 27 mg |
Fosfor | 240 mg |
Potas | 363 mg |
Sód | 59 mg |
Cynk | 0,36 mg |
Miedź | 0,05 mg |
Mangan | 0,01 mg |
Selen | 24 µg |
Fluor | ~ |
Cholesterol | 55 mg |
Fitosterole | ~ |
Jak rozróżnić łososia dzikiego od hodowlanego?
Łososie dzikie oferowane w sklepach można rozpoznać po tym, że ich dzwonka posiadają wybarwienie bardziej w stronę różowo-czerwonego koloru, są mniej tłuste. Łososie hodowlane mają zazwyczaj wyraźniejsze i grubsze przerosty tłuszczowe. Producenci mają też świadomość, że klient kupuje oczami. A łosoś kojarzy nam się przede wszystkim z piękną pomarańczowo-różową barwą. Dlatego ryby hodowlane dostają specjalną mączkę z wspomnianą już astaksantyną - barwnikiem oznaczonym symbolem E161j, który pogłębia łososiowy kolor mięsa. Jeśli nie mamy pewności, skąd pochodzi nasz łosoś, np. wtedy, gdy kupujemy łososia wędzonego, którego wygląd może nas zmylić, zawsze warto dokładnie zapoznać się z treścią zamieszczoną na opakowaniu produktu. Warto również wiedzieć, iż dziś przyjmuje się, że najzdrowszą odmianą łososia jest ten z Alaski. Dostępny jest on również na polskim rynku.
Po lewej stronie mięso łososia hodowlanego, po prawej łososia dzikiego
Ciekawostki o łososiu
→ Łosoś atlantycki zwany jest również łososiem szlachetnym, pospolitym czy też europejskim
→ Łososie mogą osiągnąć długość wynoszącą 1,5 metra i masę ciała sięgającą 35 kilogramów
→ W czasie rozrodu łososie wędrują z mórz, w których żyją, do wód rzecznych. Młode łososie żyją w miejscach wylęgu przez pierwsze 2-3 lata, dorastają jednak w morzu gdzie spływają na intensywne żer. Cykl zamykany jest po następnych 3-5 latach gdy dorosłe już łososie z powrotem udają się na tarło do rzek. Dorosły łosoś przystępuje do tarła zazwyczaj raz w życiu. Wędrówka do miejsca rozrodu jest dosyć długa i męcząca, ryba traci wiele energii na jej przebycie. Zwykle kilka dni po tarle wiele łososi kończy swoje życie. Łososie są "nostalgiczne" - Na tarło najczęściej udają się do rzeki, w której same się wylęgły - a to dlatego, że kierują się geomagnetyzmem i zapamiętują pole magnetyczne miejsca w którym się wylęgły
→ Ryby te posiadają siedliska w północnej części Oceanu Atlantyckiego, w rzekach Ameryki Północnej, w Europie od Portugalii, aż po Morze Białe, Północne i Bałtyckie. W jeziorach Ładoga i Onega występują tylko jako ryby słodkowodne
→ Populacja łososi w Polsce niemal całkowicie wyginęła w latach 80. XX wieku
→ Łosoś w języku angielskim to Salmon, w języku francuskim - Saumon, w języku niemieckim - Lachs, w języku hiszpańskim - Salmón