Makrela i makrela wędzona - kalorie, wartości odżywcze i ciekawostki

   Makrela to jedna z ryb, po którą Polacy sięgają szczególnie często. Upodobaliśmy sobie zwłaszcza makrelę wędzoną - nie wędzona nie cieszy się aż tak dużą popularnością. Warto jeść makrelę, ponieważ posiada wiele cennych wartości odżywczych. Dodatkowo ma stosunkowo przystępną cenę, co sprawia, że kupować ją może praktycznie każdy.

   Jakie są różnice w wartościach odżywczych między wartościami odżywczymi w makreli wędzonej a surowej? Kiedy warto sięgać po makrelę i co można z niej zrobić?

Makrela świeża i makrela wędzona - właściwości odżywcze i lecznicze

   W 100 gramach świeżej makreli znajdziemy przeciętnie 189 kalorii (kcal) - wartość kaloryczna zależna jest od wieku, pory roku, okresu tarła, wędrówek. Może i dla niektórych jest to sporo, ale warto wiedzieć, że kaloryczność makreli bierze się ze sporej zawartości zdrowych tłuszczów. Makrela jak każda ryba zawiera komplet aminokwasów egzogennych, jest więc źródłem białka pełnowartościowego. Makrela jest bogata w kwasy omega-3 które świetnie wpływają na pracę mózgu i całego układu nerwowego. To kwasy tłuszczowe, po które powinniśmy sięgać jak najczęściej. Człowiek powinien przyswajać zarówno kwasy omega-3 i omega-6, niestety w diecie współczesnego człowieka te drugie przeważają, co nie jest korzystne dla naszego zdrowia. Tym bardziej powinniśmy sięgać po więcej produktów bogatych w kwasy omega-3, by zadbać o równowagę kwasów tłuszczowych. Te znajdziemy właśnie w tłustych rybach, a makrela należy do jednego z najlepszych źródeł kwasów omega-3.

   W makreli można też znaleźć cenne i to w bardzo dużych ilościach witaminy - D3 i B12. 100 gramów świeżej makreli wypełnia dzienne zapotrzebowanie na witaminę D3 w ponad 100%, a na witaminę B12 w ponad 300%! Po makrelę powinniśmy sięgać więc zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym, gdy słońca jest zdecydowanie mniej i tym samym nie przyswajamy aż tak dużo witaminy D3. Makrela zawiera też dość duże ilości innych witamin z grupy B - B1, B2, B3, B5 i B6. W makreli jest też dużo choliny.

   Makrela jest również bardzo bogata w selen. Ten niezwykły pierwiastek jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania tarczycy. Z chorobami tarczycy ma problem coraz więcej osób, a badania pokazują korelację między niedoborem selenu a powstaniem np. niedoczynności tarczycy. Jedzenie makreli zalecamy więc wszystkim, którzy mają problemy z układem hormonalnym. W makreli znajdziesz też sporo fosforu, magnezu i trochę potasu i cynku. Dzięki temu makrela pozytywnie działa na serce, wzmacnia kości, zapobiegając ich demineralizacji oraz pozytywnie wpływa na równowagę sodowo-potasową. Makrela jako ryba morska zawiera duże ilości drogocennego jodu - niedobór jodu u dzieci zmniejsza zdolność uczenia się, spowalnia wzrost i rozwój fizyczny w okresie pokwitania. U dorosłych może upośledzać funkcje rozrodcze, utrudniać utrzymanie ciąży, prowadzić do niewydolności tarczycy i w konsekwencji do zahamowania funkcji wielu narządów i procesów życiowych organizmu.

   W makreli wędzonej znajdziemy więcej kalorii - 100 gramów ryby to około 200 kalorii (kcal) - tutaj podobnie jak w przypadku makreli świeżej jest to zależne to wielu czynników. Wędzenie to metoda utrwalania żywności za pomocą dymu wędzarniczego i również temperatury. Wędzenie ma ogromny wpływ na ilość wody w wyrobach. Podczas wędzenia następuje nie tylko zmniejszenie zawartości wody ale także zmiany chemiczne i fizykochemiczne. W wyniku wędzenia i ubytku wody następuje zagęszczenie składników. W zależności od rodzaju wędzenia ryb - czy na zimno, na ciepło, czy na gorąco następuje mniejsza lub większa strata witamin i minerałów. Makrela wędzona zawiera znacznie więcej sodu niż makrela surowa, ze względu na zagęszczenie składników ale przede wszystkim przez dodatek solanki. Solenie konserwuje ryby, przez co ich trwałość jest zdecydowanie większa. Do wyrobów podczas wędzenia, przenikają też substancje przedłużające jego trwałość (aldehyd mrówkowy i fenole). Dym wędzarniczy zabija mikroflorę w rybie oraz zatrzymuje psucie. Generalnie zawartość witamin i minerałów w makreli wędzonej jest zbliżona lub nawet wyższa (przez efekt zagęszczenia składników) do wartości świeżej makreli, jednak tak jak już napisano ta ilość zależna jest od sposobu wędzenia. Warto też wiedzieć, że ilość drogocennych kwasów omega-3 może być w rybie wędzonej również wysoka, tak jak w rybie surowej. Pomimo, że kwasy omega-3 są bardzo wrażliwe na temperaturę, zawartość kwasów jest również w sporej mierze zależna od sposobu wędzenia i temperatury.

Porównanie kalorii i wartości odżywczych makreli świeżej i makreli wędzonej

Wartości w przeliczeniu na 100 g produktu

Makrela? Tak, ale ...

   Choć z pewnością należy doceniać zdrowotne właściwości makreli, to należy zwrócić uwagę na kilka rzeczy. Po pierwsze na potencjalną zawartość metali ciężkich - w tym i rtęci. Po drugie ryba charakteryzuje się dużą ilością puryn, które spożywane w nadmiarze mogą wywoływać artretyzm. Po trzecie (dotyczy to tylko ryb wędzonych) makrela wędzona metodą tradycyjną może zawierać wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) - te same związki wydzielane są również podczas palenia papierosów, w rybach wędzonych metodą tradycyjną mogą też znajdować się nitrozoaminy oraz dioksyny. Obecnie przemysłowo coraz częściej zamiast tradycyjnego wędzenia stosuje się aromaty dymu wędzarniczego, które są wytwarzane z oczyszczonego dymu wędzarniczego, co w dużej mierze pozbawia go szkodliwych związków. Warto dodać, że ryba wędzona zawiera też dużo sodu, co jest ważną informacją dla osób z nadciśnieniem i z chorobami układu krążenia. Ostatnią kwestią jest alergenność. Ryby zaliczają się do najczęstszych alergenów pokarmowych, zarówno u dorosłych, jak i u dzieci - głównym zidentyfikowanym alergenem ryb jest parwalbumina. Makrela a zwłaszcza makrela wędzona może zawierać duże dawki histaminy (powstałej z przekształcenia z aminokwasu histydyny), która może wywoływać zatrucie.



Makrela - zastosowanie w kuchni

   Makrelę można smażyć - choć ze względu na zawartość kwasów omega-3 nie jest zalecany sposób, piec i dusić. Jako, że jest to tłusta ryba, więc doskonale nadaje się do grillowania. Ryba stanowi również popularny składnik sałatek, past, farszów, sosów, zup i zapiekanek.



Ciekawostki o makreli

→ Makrela atlantycka - bo taka jest pełna nazwa tej ryby, to ryba która występuje na wielu różnych obszarach wodnych - można ją znaleźć w Oceanie Atlantyckim, Morzu Północnym, Morzu Bałtyckim czy też Morzu Śródziemnym. W naszym rodzimym Morzu Bałtyckim pojawiają się po tarle i odpływają przed zimą
→ Mięso surowej makreli charakteryzuje się kremową barwą z przerostami mięśni o ciemnym, brunatnym zabarwieniu i niezbyt silnym rybnym aromatem
→ Makrela dorasta maksymalnie do 60 cm długości - najczęściej obserwuje się dorosłe osobniki o rozmiarach 30-45 cm
→ Makrela należy do ryb zwanych pelagicznymi, ponieważ zamieszkują one w morzu strefę pelagialną - z dala od dna morskiego oraz brzegów
→ Makrela jest jednym z symboli hiszpańskiej  Ceuty położonej w Afryce północnej
→ Oprócz makreli atlantyckiej inne znane gatunki makreli to: hiszpańska, królewska, australijska, japońska, kolias
→ Makrela w języku angielskim to Mackerel, w języku francuskim - Maquereau, w języku niemieckim - Makrele, w języku hiszpańskim - Caballa