Mierniki zdrowotne stosowane w epidemiologii żywieniowej

   Mierniki zdrowotne stosowane w epidemiologii żywieniowej to pośrednia ocena stanu zdrowia populacji, która bazuje na sprawdzeniu długości życia, zachorowalności na dane jednostki chorobowe oraz umieralności z jej powodów. Analiza i prawidłowa interpretacja mierników zdrowotnych jest podstawowym narzędziem do badania chorób dietozależnych, ich dietoprofilaktyki i dietoterapii.

   Zdrowotne mierniki, które wykorzystuje się w epidemiologii żywieniowej, można podzielić na pozytywne i negatywne. Do pozytywnych należy m.in. przeciętna oczekiwana długość życia, a do negatywnych m.in. współczynnik zapadalności, współczynnik chorobowości czy współczynnik umieralności. Czym zatem się charakteryzują oraz o czym informują?

Wskaźniki biologiczne (biomarkery)

   Wskaźniki biologiczne, czyli biomarkery to wszystkie zmiany biochemiczne, komórkowe oraz molekularne, które informują o przebiegu procesów zachodzących w komórkach organizmu człowieka pod wpływem działania czynników zewnętrznych.

Podział biomarkerów:

- wskaźniki stanu odżywienia,
- wskaźniki ryzyka niekorzystnych objawów zdrowotnych związanych z żywieniem,
- wskaźniki wrażliwości.

   Wskaźniki stanu odżywienia to m.in. stężenie składników odżywczych w tkankach organizmu lub w płynach ustrojowych (np. żelazo we krwi, poziom magnezu w kościach).

   Wskaźniki ryzyka niekorzystnych objawów zdrowotnych związanych z żywieniem to m.in. stężenie cholesterolu całkowitego, prowadzącego do rozwoju miażdżycy i niebezpiecznych chorób układu krążenia, niedowaga lub otyłość.

   Wskaźniki wrażliwości to m.in. informacje na temat genu, który bierze udział w syntezie danego białka, które może uczestniczyć w przemianie danego składnika odżywczego.

   Wskaźniki biologiczne informują o stanie odżywienia danej populacji, dzięki czemu możliwe jest przewidzenie ryzyka wystąpienia danej jednostki chorobowej, np. (wysoki poziom cholesterolu we krwi - wysokie ryzyko wystąpienia miażdżycy, w konsekwencji czego zawał serca; niski poziom żelaza we krwi - ryzyko anemii; niska gęstość mineralna kości - ryzyko wystąpienia złamań osteoporotycznych).



Pozytywne mierniki zdrowotne

   Oparte są na antropometrycznych i fizjologicznych metodach badań. Informują o prawidłowym rozwoju organizmu oraz narządów, co wpływa na odpowiedni stan fizyczny oraz psychiczny człowieka.

   Do pozytywnych mierników zdrowotnych należy m.in. przeciętna oczekiwana długość życia. Na podstawie częstości zgonów oblicza się przeciętny oczekiwany czas trwania życia populacji. Wskaźnik ten obrazuje między innymi warunki, jakie panują w danym kraju (m.in. stan służy zdrowia, zarobki, dostęp do zdrowej żywności i edukacji żywieniowej). Przecięta długość życia mężczyzn urodzonych w 1950 roku wynosiła 65 lat, natomiast urodzonych w 2006 roku 79 lat.



Negatywne mierniki zdrowotne

Współczynnik chorobowości to iloraz wszystkich osób chorych na daną jednostkę chorobową w danym czasie i liczby osób, która jest narażona na ryzyko zachorowania.

Współczynnik zapadalności to stosunek liczby nowych zachorowań do liczby osób, które są narażone na zachorowanie w danym czasie.

Współczynnik umieralności ogólnej to stosunek liczby zgonów do liczby ludności narażonej na ryzyko zgonu w danym czasie.



Zintegrowane mierniki zdrowia

Wskaźnik Rozwoju Ludzkości HDI (Health Development Index) - uwzględnia przewidywaną długość życia, wykształcenie oraz wysokość PKB. Używany jest do oceny rozwoju oraz dobrobytu populacji.

Wskaźnik Potencjalnie Utraconych Lat Życia PYLL (Potential Years of Life Lost) - służy do oszacowania średniego wieku, do którego osoba przeżyłaby, gdyby nie umarła przedwcześnie. Jest zatem miarą przedwczesnej śmiertelności.

Wskaźnik Utraconej Długości Życia Korygowanej Niepełnosprawnością DALY (Disability Adjusted Life Years) - to miara ogólnego obciążenia chorobą, która wyrażona jest jako liczba lat utraconych z powodu złego stanu zdrowia, niepełnosprawności lub przedwczesnej śmierci. Wskaźnik DALY został opracowany w latach 90-tych jako sposób porównania ogólnego stanu zdrowia i oczekiwanej długości życia w różnych krajach.

Wskaźnik Jakości Życia Uwarunkowanej Stanem Zdrowia HRQL (Health Related Quality of Life) to szczęście lub satysfakcja jednostki z dziedzin życia, które wpływają na zdrowie. Do pomiaru tego wskaźnika stosuje się kwestionariusze, które wypełniane są przez pacjentów.