Mikroflora jelitowa. Co to jest? Jakie ma znaczenie?

   W przewodzie pokarmowym człowieka znajduje się mikroflora jelitowa (znana też jako biota lub mikrobiota). Złożony ekosystem zawiera nawet do 1000 gatunków drobnoustrojów, należących do 45 rodzajów i 17 rodzin drobnoustrojów.

   Bakterie kolonizujące jelito biorą udział w przemianach metabolicznych. Kolonie bakterii znajdują się głównie w jelicie grubym (około 800 gatunków). 30-40 gatunków składa się na 99% całej mikroflory. Wszystkie bakterie zasiedlające jelita są określane wspólnym mianem flory bakteryjnej.

Rola jelit

   Jelita są najdłuższym odcinkiem przewodu pokarmowego. Rozpoczynają się one tuż za żołądkiem, a kończą się odbytnicą. Ścianki jelita są zbudowane z błon śluzowej i mięśniowej oraz z otrzewnej. Jelita ludzkie składają się z jelita cienkiego i grubego. Jelito cienkie posiada długość w granicach 5-6 m. Dzieli się ono na mniejsze odcinki:

- dwunastnicę
- jelito czcze (próżne)
- jelito kręte (biodrowe)

   W jelicie cienkim występują fałdy okrężne z kosmkami jelitowymi. Odpowiadają one za wchłanianie składników odżywczych z pożywienia. W tej części jelita odbywa się też końcowy etap trawienia. Cukry są rozkładane do postaci glukozy lub fruktozy, tłuszczy zamieniają się w kwasy tłuszczowe i glicerol, a białka przybierają formę aminokwasów. Glukoza, fruktoza i aminokwasy przedostają się do krwi, zaś kwasy tłuszczowe do limfy.

   Jelito cienkie łączy się z grubym poprzez jelito ślepe. Tuż za nim znajduje się okrężnica, która składa się z trzech części - wstępującą, poprzeczną i zstępującą. Przechodzi ona w esicę i kończy się odbytnicą. We wspomnianych odcinkach jelita dochodzi do resorpcji wody i innych składników. Treść pokarmowa zostaje zagęszczona i dochodzi do procesów fermentacyjnych.

   Jelita nie pełnią jednak wyłącznie funkcji trawiennej. Znajdująca się w nich mikroflora jelitowa sprawia, że odgrywają one także dużą rolę w funkcjonowaniu układu immunologicznego (odpornościowego). Dietetycy i naukowcy są zgodni co do tego, że gdyby nie flora bakteryjna układ trawienny i odpornościowy nie funkcjonowałyby prawidłowo. Bakterie osiedlają się w jelicie grubym w miarę rozwoju dziecka. Układ pokarmowy człowieka rozpoczyna się już w trakcie porodu. Dzieci urodzone przez cesarskie cięcie i nie karmione mlekiem matki mają, mniej optymalną florę bakteryjną niż dzieci urodzone siłami naturalnymi i karmione piersią. Skład mikroflory jelitowej jest uwarunkowany różnymi czynnikami, w tym wiekiem, sposobem żywienia niemowlęcia i przyjmowaniem antybiotyków - które to bardzo negatywnie wpływają na dobrą mikroflorę jelit.



Wpływ mikroflory na trawienie

   Funkcja trawienna jelita polega na przyswajaniu substancji odżywczych i przyswajaniu wody. Rola mikroflory jelitowej opiera się natomiast na fermentacji składników pożywienia, w tym zwłaszcza błonnika pokarmowego. Błonnik jest tą częścią treści pokarmowej nietrawioną przez mikroflorę jelita cienkiego. Procesy fermentacyjne w jelicie grubym prowadzą do powstania kwasów tłuszczowych, w tym kwasu mlekowego. Szczególnie ceniony jest wytwarzany wówczas kwas butyrylowy, który dostarcza energii komórkom nabłonka jelita grubego. Dodatkowo wpływa on pozytywnie na metabolizm lipidów i glukozy w wątrobie. Kwas butyrylowy poprawia również wchłanianie minerałów.



Wpływ mikroflory na odporność

   Naukowcy szacują, że nawet 80% odporności może pochodzić z dobrze funkcjonujących jelit. Mikroflora znajdująca się w jelitach chroni je przed atakiem chorobotwórczych drobnoustrojów. Pożyteczne bakterie współzawodniczą ze szkodliwymi drobnoustrojami o odżywcze składniki tworząc jednocześnie warunki, które są bardzo niekorzystne dla rozwoju chorobotwórczych drobnoustrojów. Niemałe znaczenie ma też struktura jelita. Komórki nabłonka ściany jelita współtworzą barierę ochronną, która zapobiega wniknięciu szkodliwych substancji do krwiobiegu. Jelita są też chronione przez komórki odpornościowe, które działają bezpośrednio niszcząc patogeny, albo inicjują produkcję przeciwciał i białek (tzw. antygenów).



Dieta a mikroflora jelitowa

   Mikroflora jelitowa odgrywa ważną rolę w procesie trawienia i ma istotny wpływ na odporność, więc warto odpowiednio o nią dbać. Równowaga bakteryjnej flory może zostać zakłócona poprzez takie czynniki, jak:

- choroby (np. zespół jelita drażliwego, nieżyt żołądkowo - jelitowy, rak okrężnicy)
- niezdrowy sposób odżywiania się (spożywanie przetworzonych węglowodanów, alkohol, niedobór "żywego" błonnika)
- stres
- stosowanie antybiotyków, sterydów i niesteroidowych leków zapalnych

   Skutkiem zaburzenia równowagi mikroflory jelitowej jest niszczenie prozdrowotnych bakterii Bifidobacterium oraz Lactobacillus. Jednocześnie zakłócenie naturalnej równowagi zwiększa ryzyko rozwoju chorobotwórczych, toksynotwórczych, gazotwórczych czy nawet karcynogennych drobnoustrojów tj. paciorkowców (Streptococcus), gronkowców (Staphylococcus), Clostridium, Enterobakterii, Bacteroides i także rozwój Candidy.

   Niektóre pokarmy mogą sprzyjać rozwojowi mikroflory jelitowej. Są to artykuły spożywcze zaliczane do grona probiotyków, prebiotyków oraz synbiotyków łączących w sobie cechy dwóch poprzednich. Probiotyki są żywymi mikroorganizmami należącymi do bakterii kwasu mlekowego. Wywierają one korzystny wpływ na stan zdrowia człowieka. Probiotyki można znaleźć między innymi w produktach fermentowanych takich kiszona kapusta i ogórki, kefiry, jogurty naturalne, fermentowany sok z buraków. Z kolei prebiotyki są włóknami roślinnymi nieprzyswajalnymi przez układ trawienny człowieka. Wchodzą one w skład błonnika pokarmowego oraz stymulują wzrost i aktywność mikroorganizmów należących do flory jelitowej (są pożywką dla tych bakterii). Można je znaleźć w warzywach i owocach.



Mikroflora jelitowa a choroby

   Mówiąc o znaczeniu mikroflory jelitowej należy wspomnieć o jej roli w zapobieganiu i rozwoju raka jelita grubego. Badania eksperymentalne wykazały, że aktywność pożytecznych drobnoustrojów ma duży wpływ na redukowanie zmian nowotworowych w jelicie. Nieoptymalna flora bakteryjna jest powiązana z występowaniem alergii i astmy, chronicznym zmęczeniem, sprzyja otyłości, pośrednio także nerwicy i depresji. Prawidłowa flora bakteryjna odgrywa ważną rolę w przypadku nieswoistych zapaleń jelit - wrzodziejące jelito i choroba Leśniowskiego-Crohna. Istnieją poważne przesłania, że mikrobiota ma też duży wpływ na autyzm. Chorzy na toczeń zyskują gdy flora bakteryjna ulega optymalizacji. Warto zatem dla własnego zdrowia i kondycji psychicznej dbać o mikroflorę jelitową.