Mniszek lekarski (Taraxacum officinale), inaczej mniszek pospolity lub popularnie mlecz to szeroko rozpowszechniona bylina z rodziny Asteraceae. Mniszek jest rośliną zasiedlającą tereny Europy, Azji oraz Afryki Północnej. Powszechność występowania mniszka lekarskiego spowodowała, że często uważany jest za uciążliwy chwast występujący w ogrodach, na chodnikach i polach. Jednak znane od wieków lecznicze i zdrowotne działanie mniszka lekarskiego jest coraz częściej docenianie i znajduje zastosowanie w medycynie naturalnej oraz kosmetologii.
Pierwsze informacje o leczniczym wykorzystaniu mniszka lekarskiego notuje się w X i XI. Arabscy lekarze stosowali mniszek lekarski w leczeniu chorób wątroby i śledziony. W Ameryce Północnej z mniszka wytwarzano napary, które podawane były pacjentom celem leczenia chorób nerek, zgagi i niestrawności. W Turcji często spotyka się zastosowanie mniszka jako środka przeczyszczającego, moczopędnego oraz hipoglikemicznego. W XVI wieku niemiecki lekarz Leonnhard Fuchs po raz pierwszy opisał działanie mniszka lekarskiego w leczeniu biegunek, chorób śledziony, wątroby a także dny moczanowej. Mniszek lekarski to roślina zawierająca szereg związków, dzięki którym zawdzięcza zdrowotne i lecznicze właściwości antyoksydacyjne, przeciwbakteryjne, przeciwzapalne oraz przeciwnowotworowe. Ze względu na dużą wartość odżywczą stosowany jest również w gastronomii, a jego właściwości pielęgnacyjne wykorzystywane są w kosmetologii. Co więc powoduje, że mniszek lekarski cieszy się coraz większą popularnością? Jakie są jego właściwości lecznicze oraz gdzie i w jakich formach można go znaleźć?
|
|
Zawartość substancji aktywnych w mniszku lekarskim
Mniszek lekarski zawiera szereg substancji takich jak fenole, terpeny, białka, nienasycone kwasy tłuszcze, witaminy i minerały. W liściach mniszka lekarskiego zawarte są głównie polifenole, kumaryny, laktony seskwiterpenowe oraz flawonoidy, a także witamina A, której zawartość jest większa niż w korzeniu marchwi. Zielone liście zawierają też duże ilości witaminy C, witamin z grupy B (B1, B2, B6), witaminy E, witaminy K1, sole wapnia, żelaza, manganu, krzemu i magnezu. Inne związki zawarte w mniszku to wolne sterole (sitosteryna, fitosteryna) otaz beta-amyryna, czy taraksasterol. Korzeń mniszka zawiera inulinę i kwasy fenolowe. Pozostałe składniki zawarte w mniszku lekarskim to polisacharydy oraz niewielkie ilości pektyn, żywic i śluzu.
Właściwości lecznicze mniszka lekarskiego
Działanie antyoksydacyjne
Właściwości antyoksydacyjne mniszek lekarski zawdzięcza obecności dużej ilości związków polifenolowych. Badania wykazały, że napar z liści lekarskiego hamuje tworzenie wolnych rodników. Wykazano również ochronne działanie naparów z mniszka lekarskiego na komórki wątroby dzięki możliwości hamowania stresu oksydacyjnego.
Działanie antynowotworowe
Badania wykazały, że ekstrakt z korzeni i liści mniszka lekarskiego spowodował hamowanie inwazji komórek raka piersi oraz prostaty. Badania potwierdzają, że ekstrakty z mniszka lekarskiego wpływają na spadek ilości powstałych komórek nowotworowych w organizmie. Ekstrakty z korzenia mniszka lekarskiego wywołują apoptozę (śmierć) komórek nowotworów skóry.
Działanie hipolipidemiczne (zmniejszające stężenie lipidów)
Badania wykazały, że ekstrakty z liści i korzeni mniszka lekarskiego wpływają na zapobieganie powstawania chorób wywołanych zbyt dużym spożyciem cholesterolu (choroba wieńcowa, miażdżyca). Ekstrakty z mniszka wpływają na obniżenie poziomu cholesterolu całkowitego oraz trójglicerydów we krwi. Badania wykazały również, że hamują one procesy tworzenia komórek tłuszczowych oraz pomagają redukować akumulację tłuszczu w dojrzałych komórkach tłuszczowych.
Działanie przeciwbakteryjne
Badania dowiodły, że zawarte w mniszku lekarskim substancje aktywne wykazują działanie zwalczające drobnoustroje. Stwierdzono zahamowanie rozwoju bakterii takich jak Salmonella typhi, Escherichia coli, Streptococcus aureus. Działanie hamujące rozwój bakterii daje możliwość zastosowania preparatów z mniszka lekarskiego w pomocniczym leczeniu antybiotykoterapią.
Lecznicze zastosowanie mniszka lekarskiego
Mniszek lekarski wykazuje działanie żółciotwórcze i żółciopędne. Regularne picie naparów z mniszka lekarskiego poprawia trawienie, a sok z korzenia pomaga w zaburzeniach funkcjonowania wątroby oraz usprawnia działanie pęcherzyka żółciowego. Działa również przeczyszczająco.
Napar z liści mniszka lekarskiego stosowany w obrzękach i niewydolności nerek pozwala złagodzić objawy schorzeń. Stosowany jest pomocniczo w leczeniu kamicy nerkowej i chorobach pęcherza moczowego.
Z kwiatów mniszka lekarskiego przygotowuje się syrop, który konsystencją i zapachem przypomina miód. Zawiera witaminy A, C oraz witaminy z grupy B a także żelazo, magnez i krzem. Obniża on poziom cholesterolu całkowitego we krwi oraz poprawia profil lipidowy. Stosowany może być pomocniczo w leczeniu przeziębienia oraz kaszlu. Wzmacnia układ odpornościowy oraz wykazuje właściwości przeciwcukrzycowe i przeciwnowotworowe.
Preparaty z mniszkiem lekarskim
Na rynku dostępnych jest wiele preparatów, w których składzie znaleźć można suszone liście i korzeń mniszka lekarskiego. Najbardziej popularne są gotowe do zaparzenia herbatki ziołowe. Suplementy diety i syropy z ekstraktem z mniszka lekarskiego znaleźć można w aptekach i sklepach z żywnością ekologiczną.
Mniszek lekarski w gastronomii
Z kwiatów mniszka lekarskiego przygotowuje się wina, desery i wspomniany syrop. We Francji liście mniszka są znanym i lubianym dodatkiem do sałatek, a w USA z korzeni mniszka lekarskiego przygotowuje się bezkofeinowy substytut kawy i herbaty. Niezbyt popularny, a wartościowy miód mniszkowy nazywany też miodem majowym jest produkowany przez oszczoły z nektaru pozyskiwanego z mniszka lekarskiego.