Nietolerancja laktozy

   Nietolerancja laktozy to jedna z nietolerancji pokarmowych. Jej objawy i charakterystykę znamy, lepiej lub gorzej, gdyż występuje ona stosunkowo często. Jednakże, jeśli chodzi o tzw. konkrety, nie wszystko jest takie jasne. Czym dokładnie jest nietolerancja laktozy? Jakie mogą być jej przyczyny? Czy zawsze jest wrodzona? Jak jeść, gdy staje się naszym problemem? Czego unikać? Wszystko odpowiedzi znajdziecie w niniejszym artykule.



Czym jest nietolerancja laktozy?

   Nietolerancja laktozy spowodowana jest problemami z trawieniem laktozy, czyli dwucukru mlecznego, na skutek zbyt małej aktywności produkowanego przez organizm enzymu za nie odpowiedzialnego (tj. laktazy).

   Nietolerancja laktozy ma charakterystyczne objawy: bóle brzucha, wzdęcia, gazy, biegunkę. Występują one po spożyciu produktów mlecznych oraz innych produktów laktozę zawierających (czasem dodawana jest do słodyczy i innego typu dań wysoko przetworzonych). Warto pamiętać, że laktoza może być również składnikiem niektórych leków.

   Gdy laktoza nie zostaje strawiona, nie może wchłonąć się, będąc w jelicie cienkim, do układu krwionośnego. Pozostając tam, blokuje absorpcję wody, co prowadzi do wystąpienia biegunki. W jelicie grubym natomiast, niestrawiona laktoza ulega beztlenowej fermentacji, co skutkuje pojawieniem się gazów i wzdęć.



Rodzaje nietolerancji laktozy

Nietolerancja laktozy występuje w kilku "odmianach". Wyróżniamy:

- nietolerancję laktozy wrodzoną (zwaną inaczej alaktazją). Nietolerancja wrodzona występuje najrzadziej ze wszystkich trzech typów. Mówi się o niej wtedy, gdy dziecko, niemalże od momentu poczęcia, skazane jest na niemożność trawienia laktozy i z taką przypadłością przychodzi na świat.

- nietolerancję laktozy pierwotną. Nietolerancja pierwotna daje o sobie znać w okresie dojrzewania lub dopiero w wieku dorosłym, przy czym wcześniej nie mamy o niej pojęcia - po spożyciu produktów mlecznych żadne niepokojące objawy nie występują. Laktaza, w tej odmianie, jest wytwarzana, ale nie w takich ilościach, w jakich produkowana być powinna. Pierwotna nietolerancja laktozy jest cechą genetyczną, tj. dziedziczymy ją.

- nietolerancję laktozy wtórną (inaczej: nabytą). Nietolerancja wtórna, tj. nabyta, nietolerancja laktozy pojawia się wskutek np. uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego (min. podczas antybiotykoterapii). Jeśli uszkodzenie nie jest trwałe, również sama nietolerancja będzie miała charakter przejściowy (a więc konieczność zmiany codziennej diety zniknie wraz z odejściem problemu będącego genezą nietolerancji laktozy). Przewlekłe stany zapalne jelita (powstałe np. w wyniku zabiegów chirurgicznych) idą natomiast w parze z trwałą (inaczej: utrwaloną) nietolerancją laktozy.

   Warto wiedzieć, że nietolerancja laktozy może pojawić się również po okresie stosowania, przez długi czas, diety bezmlecznej, tj. wtedy, gdy organizm niejako odzwyczai się od konieczności jej trawienia.

   Stopień wydzielania i aktywności laktazy obniża się z wiekiem. Dzieci mogą więc spożywać więcej produktów mlecznych niż np. osoby w podeszłym wieku.



Jak rozpoznać nietolerancję laktozy?

   Objawy nietolerancji laktozy pojawiają się po około 30 minutach (do nawet dwóch godzin; w zależności od ilości oraz składu spożytych wcześniej posiłków etc.) po zjedzeniu produktu zawierającego laktozę. Intensywność objawów jak biegunki czy nudności, skurcze bólowe brzucha itd. są kwestią indywidualną i każdy chory może reagować na produkty mleczne inaczej. Każdy z nas ma również inna tolerancję na ból, więc problem może być zbagatelizowany. Szczególnie wtedy, gdy od dawna borykamy się z różnego typu problemami gastrycznymi.

   By nie mylić nietolerancji laktozy z innymi schorzeniami, można przeprowadzić, w domowym zaciszu, tj. na własna rękę, mały test, który zweryfikuje naszą diagnozę. Wypijamy dwie szklani mleka (oczywiście będąc na czczo) i sprawdzamy, czy objawy nietolerancji się pojawią. Czekamy na ich ewentualne wystąpienie około dwóch godzin. Następnego dnia jemy ser, np. żółty (ok. 50 gramów powinno wystarczyć). W zależności od tego, kiedy pojawią się objawy, weryfikujemy, czy cierpimy na nietolerancję laktozy czy nie.

a) objawy występują tylko pierwszego dnia - nietolerancja laktozy.
b) objawy występują pierwszego i drugiego dnia - alergia na produkty mleczne.
c) objawy nie występują - brak nietolerancji laktozy.

   Nietolerancję laktozy można również wykryć poprzez różnego rodzaju specjalistyczne badania laboratoryjne.



Dieta w nietolerancji laktozy

   Jeśli cierpimy na nietolerancję laktozy, musimy dostosować do trawiennych możliwości naszego układu pokarmowego codzienną dietę.

   Przy pierwotnej nietolerancji laktozy musimy zrezygnować z mleka słodkiego (takiego, jakie kupuje się np. w kartonach) oraz jego przetworów. Możemy natomiast pić kefir i jeść jogurty - te są raczej dobrze tolerowane, gdyż nie tylko zawierają mniej laktozy, ale zawarte w nich bakterie mogą same wytwarzać laktazę. Znikome ilości laktozy mają również niektóre sery, np. sery twarde.

   Warto zwracać uwagę na skład innych, tzn. niemlecznych, produktów spożywczych jak np. słodycze, gotowe sosy etc. Przy produkcji niektórych z nich wykorzystywana jest laktoza. Je również należy wyeliminować z diety.

   Osoby cierpiące na najcięższe nietolerancje laktozy mogą również mieć problemy z tolerowaniem niektórych leków, gdyż laktoza jest czasem wykorzystywana do ich produkcji. Jej zawartość nie jest w nich jednak zbyt duża, więc najczęściej nie musimy się nią martwić.

   Niemowlętom, w przypadku wrodzonej nietolerancji laktozy, należy podawać bezmleczne preparaty zastępcze. Dostępne są one np. w aptekach.



   Nietolerancja laktozy jest problemem dość uciążliwym, który to wymaga od nas pewnej samodyscypliny w zakresie planowania codziennych posiłków. Jednakże, ponieważ nie zawsze ma ona charakter trwały, a towarzyszące jej objawy nie zawsze mają duże nasilenie, nie ma co martwić się na zapas i utyskiwać nad faktem, że nie będziemy pić mleka.

   W dobie szerokiej dostępności różnego rodzaju zamienników produktów odzwierzęcych, wymagane w nietolerancji laktozy restrykcje z pewnością nie przysporzą nam wielu problemów w zakresie planowania naszego menu zgodnie z naszymi upodobaniami kulinarnymi.