Olej rydzowy - charakterystyka i właściwości zdrowotne

   Olej rydzowy (lniankowy) to olej otrzymywany z nasion lnicznika siewnego (Camelina sativa). Ze względu na nazwę, często błędnie utożsamia się go jako olej otrzymany z grzybów. Olej rydzowy otrzymywany jest na drodze tłoczenia nasion na zimno. Lnicznik siewny jest jedną z najstarszych roślin oleistych uprawianych w Polsce. Spotkać można ja również pod nazywany rydz, lnianka, judra, ryżyk, rydzyk, czy lennica. Chodź w ostatnich latach olej z lnicznika został zapomniany, jego cenne wartości powodują, że jego popularność ponownie wzrasta.

   Olej rydzowy jest źródłem witamin i cennych kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3, przeciwutleniaczy i innych substancji aktywnych. Jakie więc wartości odżywcze posiada, jakie właściwości zdrowotne wykazuje oraz w jaki sposób wykorzystać można go w kuchni?

Skład oleju rydzowego

   Olej rydzowy niemal w 90% składa się z nienasyconych kwasów tłuszczowych. Ok 50% z nich to wielonienasycone kwasy tłuszczowe, z czego 40% stanowi kwas alfa-linolenowy (rodzina omega-3). Tylko 7% kwasów tłuszczowych to nasycone kwasy tłuszczowe. Jest źródłem witaminy E, tzw. "witaminy młodości".



Właściwości zdrowotne oleju rydzowego

   Olej rydzowy nie bez powodu zyskał miano "zapomnianej skarbnicy kwasów tłuszczowych omega-3". Jest on bowiem źródłem kwasu alfa-linolenowego, czyli prekursora niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3.

   Właściwości zdrowotne oleju rydzowego związane są zatem ściśle z rolą, jaką pełnią w organizmie KT z rodziny omega-3. Olej rydzowy obniża ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia (ChUK). Zapobiega i hamuje rozwój choroby niedokrwiennej i wieńcowej serca. Obniża ryzyko udarów mózgu i zawałów serca. Normalizuje ciśnienie krwi oraz ma działanie przeciwmiażdżycowe. Hamuje powstawanie procesów miażdżycowych oraz zapobiega adhezji płytek krwi (trombocytów). Działa przeciwzakrzepowo oraz zmniejsza podatność płytek krwi do zlepiania.

   Hamuje rozwój cukrzycy typu 2. Niski poziom wielonienasyconych kwasów tłuszczowych jest bowiem związany ze wzrostem oporności na insulinę.

   Korzystnie wpływa na profil lipidowy przez obniżanie stężenia trójglicerydów, hamowanie ich resyntezy w wątrobie i jelicie cienkim oraz wzrost stężenia cholesterolu frakcji HDL (High Density Lipoprotein), czyli tzw. "dobrego" cholesterolu HDL.

   Działa przeciwzapalnie oraz przeciwalergicznie. Hamuje zbyt wysoką odpowiedź immunologiczną oraz redukuje ostrość procesów zapalnych.

   Pomaga w zachowaniu odpowiedniego stanu skóry oraz wspomaga leczenie schorzeń, takich jak atopowe zapalenie skóry, trądzik, egzema. Dba o odpowiednią kondycję i funkcję skóry przez budowanie jej warstw. Obniża ryzyko zachorowania na nowotwór jelita grubego, prostaty, piersi czy szyjki macicy. Zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób przewlekłych o podłożu zapalnym np. choroby Crohna, reumatoidalnego zapalenia stawów, tocznia rumieniowatego, łuszczycy, migreny, młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów, wrzodziejącego jelita grubego.

   Zapobiega otyłości przez hamujący wpływ na lipogenezę, oraz zmniejszanie apetytu i wzrost uczucia sytości po spożyciu.

   Wykazuje działanie antyneurodegeneracyjne, które obniża ryzyko wystąpienia zaburzeń funkcji poznawczych, choroby Parkinsona, choroby Alzheimera oraz demencji.

   Wpływa na rozwój prenatalny. Zapobiega przedwczesnemu porodowi oraz poronieniom. Wpływa on na większą masę urodzeniową dziecka oraz prawidłowe dojrzewanie układu nerwowego i mózgu płodu. Odpowiada za prawidłowy rozwój funkcji behawioralnych, mowy oraz narządu wzroku.

   Olej rydzowy jest również cennym źródłem witaminy E, czyli tokoferoli, które:

- są silnymi przeciwutleniaczami, niszczącymi wolne rodniki tlenowe,
- chronią komórki przed stresem oksydacyjnym, a witaminę A i wielonienasycone kwasy tłuszczowe przed szkodliwymi procesami utleniania,
- stabilizują błony komórkowe w organizmie,
- regulują aktywność biologiczną komórek immunologicznych,
- hamują agregację płytek krwi,
- chronią organizm przed powstawaniem procesów nowotworowych,
- zapobiegają powstawaniu procesów zapalnych, choroby wieńcowej oraz zmian miażdżycowych,
- pomagają zachować prawidłowe funkcjonowanie układu rozrodczego kobiet i mężczyzn, dzięki czemu wykazują korzystny wpływ na płodność.



Wykorzystanie w kuchni oleju rydzowego

   Olej rydzowy powinien być spożywany na zimno. Jest idealnym dodatkiem do sałatek oraz pieczywa i serów. Kiedyś stosowany był do przygotowywania śledzi w oleju z dodatkiem cebuli i przypraw. Olej tłoczony na zimno nie może być używany do procesów obróbki termicznej.



Ciekawostki o oleju rydzowym

- Lnicznik siewny rośnie dziko i ma małe wymagania glebowe. Dawniej wyrastał w miejscach, gdzie inne rośliny uprawne nie były w stanie wyrosnąć. Kiedy w gospodarstwach panowała bieda, a dostępność mięsa i tłuszczu zwierzęcego była znikoma, olej rydzowy był łatwo dostępnym i wysokoenergetycznym pożywieniem. Stąd też wzięło się powiedzenie "lepszy rydz niż nic".
- Lnicznik siewny pochodzi z regionu eurosyberyjskiego. Na terenach obecnej Polski ta roślina pojawiła się ok. 3000 lat temu.
- Olej rydzowy w 2009 roku został wpisany do unijnego rejestru "Gwarantowanych Tradycyjnych Specjalności".