Dzisiaj jest: Wtorek, 03.12.2024 Imieniny: Franciszka i Ksawerego



Ilość przepisów kulinarnych w serwisie: 5865

Pestycydy w żywności, rodzaje pestycydów i ich wpływ na zdrowie


Rozmiar tekstu: AAA
PDFDrukuj


Pestycydy w żywności, rodzaje pestycydów i ich wpływ na zdrowie


   Pragnienie osiągnięcia jak największych plonów towarzyszy człowiekowi od początków historii rolnictwa. W okresie starożytności wykorzystywano naturalne sposoby w celu zwalczenia szkodników przyczyniających się do zmniejszenia zbiorów.

   Chroniono zboże przed pleśnią poprzez moczenie go w liściach cyprysowych. Naturalne metody wykorzystywali także mieszkańcy Dalekiego Wschodu w czasach nowożytnych. Stosowanie pyretrum w Europie zostało zapoczątkowane dzięki podróżom Marco Polo. W Ameryce Południowej stosowano natomiast sabadylę. W Stanach Zjednoczonych w XVIII wieku stosowano arsenian miedzi i zieleń paryską. Już w XIX wieku popularność zyskała metoda niszczenia owadów poprzez fumigację arsenianem ołowiu i cyjanowodorem. Pierwsze syntetyczne pestycydy pojawiły się przed II wojną światową. Stosowano wówczas dwusiarczek węgla, bromek metylu i dwuchlorobenzen.

   Początki stosowania syntetycznych pestycydów sięgają lat 50. XX wieku. Od tamtego okresu podlegały one wielu zmianom, a ich liczba stopniowo się zwiększała. Na rynek wprowadzano wtedy pestycydy fosforoorganiczne i chloroorganiczne. Pojawiły się również pestycydy karbainianowe i pyretroidowe.





Rodzaje pestycydów

   Obecnie katalog pestycydów stosowanych w rolnictwie jest znacznie bardziej obszerny. W grupie tego typu środków można wyróżnić:

- akarycydy
- fungicyty
- herbicydy
- insektycydy
- moluskocydy
- nematocydy
- owicydy
- rodentycydy

   Wymienione rodzaje pestycydów różnią się między sobą pod względem przeznaczenia. Cel ich stosowania zdradza pierwszy człon nazwy. Rodentycydy służą do zwalczania gryzoni, natomiast insektycydy są sposobem na zwalczenie owadów. Akarycydy określa się także mianem środków roztoczobójczych, a herbicydy środków chwastobójczych. Oprócz tego w rolnictwie wykorzystuje się środki grzybobójcze, czyli fungicydy i środki zwalczające mięczaki zwane moluskocydami. Nematocydy są natomiast środkami nicieniobójczymi. Owicydy niszczą jaja owadów i roztoczy, natomiast limocydy zwalczają ślimaki nagie.

   Oprócz wymienionego podziału środków chemicznych stosowanych w rolnictwie można wyróżnić jeszcze podział pestycydów na klasy. Pestycydy chloroorganiczne są stosowane w rolnictwie od lat 50. Niektóre z nich są odporne na naturalne procesy biodegradacji i widnieje obecnie na liście Trwałych Zanieczyszczeń Organicznych (TZO) załączonej do Konwencji Sztokholmskiej z 2001 roku. Do grona pestycydów chloroorganicznych należą między innymi tetrachlorek węgla, dieldryna i lindan. Ich stosowanie w Unii Europejskiej jest zakazane.

   Kolejną klasą są pestycydy fosforoorganiczne (OOP). Związki fosforu mają toksyczny wpływ na owady. Mechanizm ich działania polega na inhibicji enzymu acetylocholinoesterazy, która jest niezbędna dla funkcjonowania centralnego i obwodowego układu nerwowego. Wśród pestycydów fosforoorganicznych można wyróżnić acefat, kumafos, dichlorfos, fonofos, fosmet i chloropiryfos.

   Karbaminiany działają jako inhibitory acetylocholinoesterazy. Niektóre z nich niekorzystnie wpływają na rozwój człowieka już od okresu niemowlęcego. Do ich grona należą między innymi aldikarb, primikarb i metiokarb. Z kolei syntetyczne pyretroidy powodują zakłócenie przesyłania sygnałów między komórkami oraz zablokowanie kanałów jonowych. Niektóre ze wspomnianych środków niekorzystnie wpływają na płodność mężczyzn oraz na gospodarkę hormonalną organizmu. Do podstawowych pestycydów należących do grona pyretroidów zalicza się deltametrynę i permetrynę.

   Neonikotynoidy są nową klasą pestycydów. Należy do nich imidakloprid, który jest na rynku dostępny już od 1985 roku. Struktura wspomnianych substancji jest bardzo podobna do nikotyny. Ich działanie opiera się natomiast na zablokowaniu niektórych komórkowych szlaków sygnalizacyjnych. Neonikotynoidy są szczególnie szkodliwe dla układu nerwowego człowieka. W ostatnich latach pojawiły się także hipotezy, że wspomniane środki mogą negatywnie wpływać na pszczoły. W związku z tym Komisja Europejska wprowadziła ograniczenia w stosowaniu neonikotynoidów. Do ich grona należą tiametoksam, klotianidyna i imidakloprid.



Stosowanie pestycydów

   Wymienione wyżej środki chemiczne używane do ochrony roślin w czasie uprawy i po zbiorach. Sprawdzają się one także w higienie weterynaryjnej. W związku z tym żywność może zostać zanieczyszczona pestycydami na każdej fazie produkcji. Najbardziej zanieczyszczone mogą być produkty pochodzenia zwierzęcego, ponieważ zwierzęta mogą nie tylko bezpośrednio otrzymywać dawki pestycydów w okresie chowu, ale także mogą być karmione wodą i paszami zanieczyszczonymi tego typu środkami.

   Nie zawsze stosowanie pestycydów przyczynia się do zanieczyszczenia żywności. Rolnicy przestrzegający zasad dobrej praktyki rolniczej oraz objęci odpowiednią kontrolą dostarczają zdrowej żywności niezawierającej zanieczyszczeń tego typu szkodliwych dla ludzkiego organizmu. Przestrzeganie zaleceń i przepisów opracowanych prze grupę ekspertów organizacji FAO i WHO oraz Komisję Kodeksu Żywnościowego FAO i WHO pozwala na znaczne ograniczenie poziomu pestycydów w żywności. Ich ilość jest na tyle niewielka, że nie stanowi zagrożenia dla zdrowia konsumentów.



Niepokojące wyniki badań

   Wyniki badań nad zawartością pestycydów w artykułach spożywczych są bardzo niepokojące. Opracowane zalecenia dotyczące produkcji, stosowania i dystrybucji pestycydów nie spełniają wystarczająco swojej funkcji. Produkty żywnościowe nadal są zanieczyszczane za pomocą środków szkodnikobójczych.

   Stosowanie pestycydów niezgodnie z zaleceniami FAO i WHO powoduje również, że niszczone są także pożyteczne owady i rośliny hodowlane, a nie jedynie szkodniki i chwasty. Obecnie naukowcy dążą do opracowania pestycydów, których działanie byłoby krótkie i wybiórcze. W świetle aktualnej wiedzy uznaje się, że substancja aktywna wchodząca w skład pestycydów powinna szybko się rozpadać, ponieważ wówczas okres między stosowaniem dawek pestycydów do zbiorów będzie krótszy.

   Współcześnie w rolnictwie najczęściej stosuje się insektycydy, fungicydy i herbicydy. Środki chemiczne służące do niszczenia chwastów i szkodników pomagają zwiększyć produkcję żywności. Niemniej zanieczyszczenie pestycydami układowymi powoduje, że cała roślina jest skażona. Stopień skażenia jest uzależniony od tego jaką dawkę i liczbę zabiegów zastosowano oraz jaki preparat zostały użyty. Niemałe znaczenie mają także warunki atmosferyczne oraz wspomniany już wyżej okres karencji, czyli czas, który upłynął od zabiegu do zbiorów.



Skąd pestycydy w żywności?

   Można wyróżnić kilka dróg przenikania pestycydów do żywności. Pierwszym sposobem zanieczyszczenia produktów żywnościowych wspomnianymi środkami jest ich bezpośrednie stosowanie. Zwykle są to ilości przewidziane podczas prawidłowego wykonania zabiegu. Przez niedbalstwo lub lekkomyślność osoby stosującej pestycydy dochodzi do zanieczyszczenia rośliny. Tytułem przykładu można wskazać wykonanie zabiegu podczas silnego wiatru, który przenosi pestycydy z powierzchni stosowanie na sąsiednie uprawy w czasie zbiorów.

   Kolejnym sposobem przenikania pestycydów do żywności jest bezmyślne wyrzucanie przeterminowanych pestycydów oraz opakowań po tego typu środkach w miejscach uprawy. Tego rodzaju odpady muszą być usuwane do mogilników. Podobnie jest w przypadku pozostawienia pestycydów w glebie po zbiorach. Wtedy środki mogą swobodnie przenikanie do kolejnych upraw.

   Duże niebezpieczeństwo wiąże się ze stosowaniem pestycydów w środowisku wodnym. Pestycydy są poddawane wielokrotnej koncentracji w organizmach żywych bytujących w akwenach. Tytułem przykładu można wskazać ostrygi. Kumulowanie się szkodliwych związków dotyczy również produktów zwierzęcych, a zatem mleka, mięsa, tłuszczu i jaj. Stosowanie pestycydów bezpośrednio na ciało zwierzęcia, stosowanie paszy i wody zawierających już tego typu środki oraz kontakt zwierząt ze środowiskiem, w którym znajdują się pestycydy (np. opylone ściany) to podstawowe przyczyny gromadzenia się szkodliwych związków w ich organizmach.

   Pestycydy mogą mieć postać preparatów pylistych lub płynnych. Środki niszczące chwasty i szkodniki dostępne w pylistej postaci stwarzają mniejsze ryzyko skażenia. Warto dodać, że naturalne warunki mogą wpłynąć na obniżenie zanieczyszczenia. Tytułem przykładu można wskazać wiatr i opady deszczu. Enzymy roślinne także przyczyniają się do obniżenia poziomu skażenia. Ostatnie badania wykazały też, że rośliny posiadające dużą powierzchnię względem masy pochłaniają większe ilości pestycydów. Poza skażeniem żywności pestycydy mogą powodować także zmniejszenie wartości odżywczej oraz zmianę właściwości organoleptycznych.



Sposoby "odkażania" żywności i tolerancje

   Zmniejszenie skażenia pestycydami jest możliwe poprzez odpowiednie magazynowanie, przetwarzanie i przygotowanie żywności. Techniki przyrządzania potraw, takie jak pieczenie, gotowanie i smażenie wpływają na rozkład omówionej grupy związków. Stopień rozkładu jest zależny od rodzaju pestycydu.

   W krótkim czasie organizacje międzynarodowe FAO i WHO zorientowały się, że żadne zalecenia nie ochronią konsumentów przed nadmierną ilością pestycydów w produktach pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. Wprowadzono dwie ważne definicje, a dokładniej mówiąc pozostałość pestycydów w żywności oraz tolerancje.

   Organizacje międzynarodowe FAO i WHO zdefiniowały pozostałość pestycydów w żywności jako sumę związków chemicznych, które są obecne w produkcie spożywczym w wyniku stosowania pestycydów. Tolerancje są natomiast maksymalnymi, dopuszczalnymi pozostałościami pestycydów w produkcie. Do ich określania stosuje się jednostkę mg/kg. Tolerancje są obliczane w oparciu o wartości dopuszczalnej dziennej podaży pestycydu i średniego spożycia produktu przez dorosłego człowieka. Obok wyżej wymienionych pojęć istnieje jeszcze jedno istotne, zaproponowane przez WHO. Mowa o maksymalnej granicy pozostałości (MGP), które wyparło stosowanie pojęć praktycznej granicy pozostałości i tolerancji.



Owoce i warzywa z dodatkiem pestycydów

   Pestycydy są stosowane w przemysłowej produkcji roślinnej. Stąd też w miąższu i na powierzchni roślin można znaleźć pozostałości tego typu środków chemicznych. W większości krajów wprowadzono najwyższe dopuszczalne poziomy pozostałości dla każdej substancji szkodliwej dla zdrowia. Przekroczenie dozwolonego limitu powoduje, że artykuł spożywczy zostaje uznany za nienadający się do spożycia. Podobne ograniczenia zostały wprowadzone przez Unię Europejską. Wyniki badań naukowych przeprowadzonych w latach 2007-2014 wskazują jednoznacznie, że najwyższe stężenia pestycydów znajdują się w zielonych roślinach liściastych, warzywach strączkowych, jabłkachwinogronach. W pożywieniu wykrywane są takie środki, jak cypermetryna, boskalid, acefat, ditiokarbaminiany i iprodion.



Ryby i produkty odzwierzęce a pestycydy

   Jak zostało przedstawione wyżej pestycydy przenikają także do środowiska wodnego. Swego czasu stosowano na szeroką skalę związki cynoorganiczne pełniące rolę funigicydów i środków biobójczych. Organiczne związki cyny były też stosowane w roli środków przeciwporostowych na statkach i łodziach. Obecnie obowiązuje zakaz ich stosowania, ale nie oznacza to, że zniknęły one ze środowiska wodnego. Ryby mogą zawierać związki trifenylocyny, które są oporne na biotransformację zachodząca w organizmach morskich. Toksyczne substancje akumulują się w środowisku, gdzie ulegają biomagnifikacji w organizmach morskich. Stężenie wspomnianych związków chemicznych rośnie wraz z kolejnymi ogniwami łańcucha pokarmowego.

   Zdolność do akumulowania pestycydów z paszy i związanych z higieną weterynaryjną dotyczy również zwierząt gospodarskich. Szkodliwe substancje są gromadzone w tłuszczu i mięśniach zwierząt. Niektóre związki mogą być wykryte w mózgu, płucach, wątrobie i w innych organach. Insektycydy i akarycydy są stosowane głównie w produkcji jaj i drobiu, ponieważ umożliwiają kontrolę pasożytów zewnętrznych. Toksyczne substancje mogą być wykryte w jajach nawet długo po usunięciu ich z innych tkanek. Podobnie jest w przypadku mleka i produktów mlecznych. Substancje wydalone z innych tkanek, głównie z tkanki tłuszczowej przenikają do mleka.



Wpływ pestycydów na płód, niemowlęta i dzieci

   Kobiety w okresie ciąży i laktacji mogą mieć kontakt z pestycydami. W związku z tym na toksyczne substancje są narażone także ich dzieci. Niektóre z pestycydów przenikają nawet przez barierę krew - łożysko przenikając do płodu. Mogą one przenikać także do mleka matki. Toksyczne substancje mają szkodliwy wpływ na formujące się organy. Mózg dziecka będący w fazie rozwoju jest znacznie bardziej wrażliwy na neurotoksyczne szkodniki. Stężenie pestycydów w organizmie dziecka jest wyższe niż u dorosłego człowieka, co dodatkowo pogarsza sytuację.

   Bardzo niepokojące są dane dotyczące skażenia mleka matek szkodliwymi substancjami. Można wśród nich wymienić między innymi pestycydy chloroorganiczne, które podlegają bioakumulacji w kobiecym pokarmie i w tkance tłuszczowej. Wynika to z codziennego spożywania skażonych produktów, a także z obecności trwałych pestycydów w środowisku. Lindan i endosulfan zaliczane do grona pestycydów chloroorganicznych są nadal stosowane w wielu krajach na świecie. Mleko matek może być zanieczyszczone także pestycydami fosforoorganicznymi i syntetycznymi pyretroidami.

   Kontakt kobiet ciężarnych i dzieci z pestycydami może być przyczyną różnych konsekwencji zdrowotnych. Ekspozycja dzieci i kobiet w ciąży na wspomniane środki chemiczne została powiązana ze zmniejszoną wagą i wzrostem noworodka, nieprawidłowościami w rozwoju, niższa inteligencją i zmianami w zachowaniu. Ponadto, efektem kontaktu z pestycydami może być podwyższona zachorowalność na białaczkę i inne choroby nowotworowe oraz podwyższone ryzyko poronienia.



Wpływ pestycydów na zdrowie dorosłych

   Pestycydy mogą również wpływać negatywnie na zdrowie osób dorosłych. Najbardziej narażone są osoby pracujące w rolnictwie. Toksyczne substancje mogą sprzyjać rozwojowi chorób nowotworowych. Co gorsza, pestycydy stosowane obecnie mogą mieć wpływ na przyszłe pokolenia, co ma związek z ekspresją genów. Niektóre substancje sprzyjają dziedziczeniu chorób poprzez międzypokoleniowe mechanizmy epigenetycznego dziedziczenia. Wpływ pestycydów na rozwój chorób nowotworowych pozostaje w fazie hipotez. Na aktualnym etapie badań naukowcy nie są w stanie niepodważalnie potwierdzić kancerogenność. W konsekwencji nie jest możliwa zmiana przepisów, które zakazywałyby stosowania szkodliwych substancji.

   Naukowcy wskazują na zwiększone ryzyko zachorowania na raka prostaty u osób, które pracują w rolnictwie. Najbardziej szkodliwe pod tym względem są pestycydy chloroorganiczne. Kolejną grupą chorób są nowotwory płuc. Naukowcy mają pewne dowody, że długotrwała ekspozycja na określone pestycydy wpływa na zwiększenie ryzyka zachorowania na raka płuc. Wpływ pestycydów może dotyczyć także niektórych rzadkich nowotworów, np. szpiczaka mnogiego, mięsaka kości i mięsaka Ewinga oraz ziarnica złośliwa. Istnieją też dowody na to, że zawodowa ekspozycja na pestycydy zwiększa ryzyko zachorowania na ostrą białaczkę szpikową.

   Pestycydy mogą nie tylko zwiększać ryzyko rozwoju wymienionych wyżej chorób nowotworowych, ale także wpływać na uszkodzenia systemu nerwowego. Wiele pestycydów wpływa na system nerwowy szkodników. Nie ma niezbitych dowodów na to, że nie wpływają one neurotoksycznie także na ludzi. Wiadomo już, że pestycydy mają negatywny wpływ na układ nerwowy u dzieci. Obecnie są prowadzone badania nad potencjalnym toksycznym działaniem wspomnianych substancji na układ nerwowy dorosłego człowieka. Ich oddziaływanie jest wiązane z określonymi chorobami neurodegeneracyjnymi, w tym między innymi z chorobą Parkinsona i chorobą Alzheimera. Pestycydy mogą wpływać także na rozwój stwardnienia zanikowego bocznego (ALS) oraz ogólnych zaburzeń funkcji neurologicznych.

   Pestycydy mogą negatywnie oddziaływać także na system immunologiczny oraz układ hormonalny. Zawodowa ekspozycja na substancje agrochemiczne może wpływać na zachorowalność na astmę alergiczną i alergiczny nieżyt nosa. Pestycydy mogą także sprzyjać rozwojowi chorób tarczycy. Pestycydy fosfoorganiczne wpływają na zmianę poziomu hormonów produkowanych przez wspomniany gruczoł.



Stosowanie pestycydów w Polsce

   Zużycie pestycydów i sztucznych nawozów w Polsce wzrasta z roku na rok, co jest sprzeczne z polityką prowadzoną przez Unię Europejską. Zgodnie z dyrektywą 2009/128.WE państwa członkowskie powinny opracować krajowe plany działania, których realizacja zmniejszyłaby zagrożenia związane ze stosowaniem pestycydów w rolnictwie. Polski plan działania odbiega od rozwiązań zaproponowanych w innych krajach Unii Europejskich. We Francji i Danii wprowadzono cele ilościowe redukcji zużycia pestycydów. W Belgii wprowadzono zakaz stosowania tego typu środków w miejscach publicznych. Z kolei w Słowenii obowiązuje nakaz stosowania oprysków i nawozów w znacznej odległości od akwenów.



Ograniczenie ilości pestycydów w diecie

   Stosowanie pestycydów jest uzasadnione ekonomicznie. Ich używanie przyczyniło się w znacznym stopniu do zwiększenia plonów i poprawy jakości plonów. Producentom opłaca się stosowanie pestycydów, bo pozwalają one wyeliminować organizmy żywe wywołujące choroby roślin. Osoby spożywające owoce i warzywa oraz produkty odzwierzęce mogą nieświadomie dostarczać organizmowi pestycydy. Najłatwiej pozbyć się substancji z powierzchni owoców i warzyw. Wystarczy starannie umyć je przed spożyciem. Warto też usuwać zewnętrzne liście, w przypadku liściastych warzyw. Najbardziej skutecznym sposobem na ograniczenie spożycia pestycydów jest uprawianie warzywnego ogródka oraz nabywanie produktów pochodzących z upraw ekologicznych.



Jak rozwiązać problem?

   Nie ma wątpliwości co do tego, że stopień zanieczyszczenia żywności pestycydami jest zbyt wysoki. Problem ten można rozwiązać poprzez wdrożenie strategii o zasięgu krajowym i globalnym. Zaleca się zrezygnowanie ze stosowania syntetycznych pestycydów w rolnictwie, ponieważ wpływają one negatywnie na zdrowie człowieka, co zostało wyżej przedstawione. Bardzo istotne jest też zapewnienie odpowiedniego wdrożenia dyrektywy Sustainable Use Directive, co spowodowałoby znaczne obniżenie zastosowania pestycydów w rolnictwie. Kolejnym rozwiązaniem jest finansowanie z publicznych środków badań naukowych nad uprawami ekologicznymi, a tym samym promowanie rolnictwa ekologicznego. Konieczne jest także udoskonalenie procesu oceny ryzyka używania pestycydów. Należy oceniać nie tylko bezpośrednie, ale i pośrednie skutki zdrowotne i środowiskowe stosowania wspomnianych środków. Bardzo ważne jest uwzględnienie także średniookresowych i długookresowych konsekwencji, aby mieć pełen obraz negatywnego wpływu pestycydów.




Zobacz więcej na temat:

pestycydyzdrowie


Oceń artykuł:

Średnia ocena: 4.36 Ocen: 11


NOWOŚCI PRODUKTOWE

Czereśnie suszone Czereśnie suszone

Producent: Helio


W linii bakalii bez konserwantów firmy Helio pojawiła się kolejna nowość - suszone czereśnie. Produkt jest naturalnie suszony, a nie kandyzowany. Czereśnie to smak lata, który dzięki temu produktowi można t

WIĘCEJ



NOWOŚCI PRODUKTOWE

NOWOŚCI WYDAWNICZE

Jedzenie emocjonalne Jedzenie emocjonalne

Julie M. Simon

Wydawnictwo: Vital


Pudełko lodów po pełnym stresu i niepokoju dniu w pracy. Kilka paczek chipsów naraz, a potem ból brzucha, bo nie radzisz sobie z nawracającymi stanami lękowymi. Przejadasz się, bo desper

WIĘCEJ



NOWOŚCI WYDAWNICZE