Pokrzywa - właściwości zdrowotne i zastosowanie

   Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica) jest gatunkiem szeroko rozpowszechnionym. Występuje w stanie dzikim w Azji, Europie, Afryce oraz Ameryce Północnej. Rośnie w lasach, na polach oraz zasiedla tereny wysoko zmienione przez działalność człowieka. Pokrzywa zwyczajna użytkowana jest na wiele sposobów. Znalazła zastosowanie w kosmetyce, lecznictwie oraz w hodowli zwierząt (jako pasza), a także w branży tekstylnej, gdzie stosowana jest jako materiał dostarczający włókno.

   Lecznice właściwości pokrzywy znane były już w starożytności, gdzie napar przygotowywany z liści zalecany był przy leczeniu wielu dolegliwości. Dziś większości osób pokrzywa kojarzy się z kłującymi włoskami, powodującymi swędzące i bolesne oparzenia. Jednak picie naparów z pokrzywy polecane jest leczeniu infekcji, chorób alergicznych, pomocniczo w niedokrwistości, kamicy nerkowej oraz zaburzeniach hormonalnych. Na rynku pokrzywa zwyczajna dostępna jest w postaci herbaty z pokrzywy do zaparzania (liście, ekspresowa) lub soku. Ekstrakt z liści oraz korzenia stosowany jest do produkcji leków. Świeże liście mogą też być wykorzystywane do przygotowywania zup, sałatek czy deserów. Czemu więc pokrzywa zawdzięcza swoje zdrowotne właściwości oraz kiedy ją stosować?

Zawartość substancji aktywnych w liściach pokrzywy

   Pokrzywa zawiera szereg związków aktywnych, minerałów oraz witamin. W jej składzie znaleźć można witaminy z grupy B (B5, B2) witaminę K1 oraz C. Jest bogata w kwasy organiczne (kwas protokatechowy, chinowy, kumarowy, kawowy, ferulowy). Charakteryzuje się wysoką zawartością karotenoidów (karotenu, ksantofilu, likopenu, luteiny) oraz flawonoidów (kwercetyna, kemferol, glikozydy, glikozyd kwercetyny). Zawiera garbniki (taniny) oraz związki organiczne między innymi chlorofil. Pokrzywa bogata jest również w składniki mineralne takie jak potas, magnez, wapń, żelazo i krzem.



Właściwości zdrowotne pokrzywy

Właściwości antyalergiczne

   Ze względu na zawartość związków czynnych takich jak pochodne tyrozyny, które wykazują działanie histaminowe, pokrzywa wykazuje działanie antyalergiczne. Ekstrakt pokrzywy wykazuje działanie hamujące działanie enzymów, które odpowiadają za reakcje zapalne w organizmie. Regularne picie naparu z pokrzywy chronić więc może przed objawami alergii sezonowych.


Właściwości antyoksydacyjne

   Badania wykazały, że ekstrakty z pokrzywy zmniejszają poziom reaktywnych form tlenu w organizmie, dzięki czemu chronią przed działaniem wolnych rodników. Antyoksydacyjne działanie pokrzywy jest związane z wysoką zawartością związków fenolowych. Zapobiegają one powstawaniu reaktywnych form tlenu oraz pomagają je usuwać przez działanie odpowiednich enzymów antyoksydacyjnych. Dodatkowo pokrzywa zawiera miedź, cynk oraz selen, które inicjują działanie enzymów antyoksydacyjnych.


Właściwości przeciwzapalne i przeciwbólowe

   Pokrzywa działa przeciwbólowo i przeciwzapalnie dzięki zawartości inhibitorów elastazy leukocytowej, cyklooksydazy oraz lipooksydazy. Ekstrakt z pokrzywy łagodzi stany zapalne oraz zmniejsza apoptozę (śmierć) komórek. Związki zawarte w pokrzywie pobudzają również limfocyty T w organizmie, dzięki czemu podnoszą odporność. Dzięki tym właściwościom pokrzywa zwyczajna znalazła również zastosowanie w pomocniczym leczeniu chorób stawów.


Właściwości diuretyczne

   Pokrzywa zwyczajna jest rośliną, która zwiększa diurezę (ilość wydalanego moczu). Ma działanie moczopędne, dzięki czemu picie naparu z pokrzywy pomaga w leczeniu chorób nerek np. kamicy nerkowej. Wyciąg z pokrzywy obniża poziom wapnia, szczawianów i kreatyniny w moczu, co zmniejsza ich osadzanie w kanalikach nerkowych.

   Związki obecne w liściach i korzeniu poprawiają również proces oddawania moczu u osób chorych na przerost gruczołu prostaty. Zmniejszają one obrzęk i dolegliwości bólowe podczas oddawania moczu.


Właściwości hipoglikemiczne (obniżające poziom glukozy we krwi)

   Pokrzywa zwyczajna obniża poziom glukozy we krwi. Wpływa również na zwiększanie wydzielanie insuliny. Pokrzywa znalazła więc zastosowanie w pomocniczym leczeniu cukrzycy. Ekstrakt pokrzywy powoduje wzrost zużycia glukozy przez komórki mięśniowe w związku ze zwiększaniem wrażliwości na insulinę. Badania wykazały również wpływ na zmniejszanie uczucia pragnienia, poprawę masy ciała oraz poziom insuliny wśród chorych na cukrzyce stosujących preparaty zawierające pokrzywę.


Właściwości hipocholesterolemiczne  (obniżające poziom cholesterolu całkowitego we krwi)

   Preparaty z pokrzywy obniżają poziom cholesterolu całkowitego oraz lipidów we krwi. Wykazują również działanie antyagregacyjne, co oznacza, że obniżają ryzyko powstawania zmian miażdżycowych w naczyniach krwionośnych. Pokrzywa zwyczajna znalazła więc zastosowanie przy leczeniu hipercholesterolemii (zwiększonego poziomu cholesterolu we krwi) oraz w profilaktyce chorób układu krążenia.


Właściwości przeciwbakteryjne

   Ekstrakt z pokrzywy wykazuje działanie przeciwbakteryjne w stosunku do min. bakterii gronkowca złocistego. Pokrzywa zwyczajna stosowana jest jako naturalny środek przeciwbakteryjny i antyseptyczny w leczeniu zakażeń bakteryjnych, a także trądziku.



Zastosowanie w pielęgnacji skóry i włosów

   Dzięki zawartości szeregu minerałów regularne picie naparów z pokrzywy poprawia stan skóry, włosów i paznokci. Wykorzystywana jest do produkcji suplementów diety mających na celu wzmocnić paznokcie oraz włosy. Stosuje się ją jako dodatek do kremów, maseczek, toników do twarzy i szamponów do włosów. Pokrzywa jest również doskonałym środkiem zwalczającym łupież.



Przeciwskazania do stosowania pokrzywy

   Do przeciwskazań stosowania pokrzywy należą:

- uczulenie na liście i korzeń,
- choroby narządów rodnych,
- przewlekłe choroby nerek,
- nadmiar żelaza w organizmie

   Maksymalne spożycie herbaty z pokrzywy to 4 filiżanki dziennie. Osoby z cukrzycą powinny stosować preparaty i herbaty z pokrzywy po konsultacji z lekarzem.