Polifenole i ich wpływ na zdrowie. Gdzie ich szukać?

   Polifenole są organicznymi związkami chemicznymi występującymi w roślinach. Większość związków zaliczanych do ich grona wykazuje silne działanie przeciwutleniające.

   Polifenole są dodatkowo dzielone na mniejsze grupy ze względu na zróżnicowany charakter. Obecnie najlepiej poznaną grupą polifenoli, a zarazem najbardziej liczną, są flawonoidy. W naturze polifenole są potrzebne roślinom, w celu ochrony przed owadami, grzybami i wirusami.

Czym są polifenole?

   Polifenole są przeciwutleniaczami (tzw. antyoksydantami), którym przypisuje się dobroczynny wpływ na zdrowie człowieka. Polifenole można podzielić pod względem budowy na trzy główne grupy związków organicznych, jak:

1. Kwasy fenolowe (kwasy: galusowy, elagowy, salicylowy, hydroksybenzoesowy, chlorogenowy)

2. Flawonoidy (bioflawonoidy), które można podzielić na:
- Flawony (apigenina, hesperydyna, luteolina)
- Flawanony (naringenina, hesperydyna, taksifolina)
- Flawonole (rutyna, kwercetyna, kempferol, mirycetyna)
- Flawanole (katechina, epikatechina, epigallokatechina)
- Izoflawony (daidzeina, genisteina, glicyteina)
- Antocyjany i proantocyjany (cyjanidyna, petunidyna, malwidyna, delfinidyna)

3. Inne związki fenolowe (taniny, kapsaicyna)

   Flawonoidy oraz pozostałe grupy polifenoli były i są przedmiotem wielu badań naukowych. Nadal nie udało się zebrać informacji związanych ze szczegółowymi mechanizmami działania polifenoli. Niemniej szereg badań potwierdziło korzystny wpływ tych związków organicznych na zdrowie.



Działanie polifenoli

   Polifenole chronią komórki organizmu przed uszkodzeniami wywołanymi działaniem wolnych rodników. Wolne rodniki mogą powodować uszkodzenia błon komórkowych, materiału genetycznego, struktur lipidowych i białkowych. Polifenole roślinne przeciwdziałają rozwojowi wrzodów żołądka i dwunastnicy spowodowanych przez stres, stosowanie leków i spożywanie alkoholu. Chcąc zneutralizować niekorzystne działanie wolnych rodników należy spożywać kilka porcji owoców codziennie.

   Polifenole działają przeciwnowotworowo, przeciwzapalnie, antybakteryjnie i antywirusowo. Zapobiegają one także powstawaniu zakrzepów i miażdżycy naczyń krwionośnych. Polifenole łącza się z kolagenem zapobiegając wytwarzaniu się histaminy. W ten sposób zapewniają one ochronę ścianom naczyń krwionośnych. W świetle aktualnej wiedzy można też stwierdzić korzystny wpływ polifenoli na zapobieganie alergiom i obniżaniu poziomu cholesterolu.



Najlepsze źródła polifenoli

   Największe stężenie polifenoli występuje w skórce owoców. Głównym źródłem polifenoli w pożywieniu są owoce i warzywa, niemniej zawartość polifenoli w poszczególnych gatunkach warzyw i owoców jest zróżnicowana. Ponadto, polifenole wchodzą w skład np. zielonej herbaty, yerba mate, kakao, orzechów, ziaren i warzyw strączkowych.

   Poziom polifenoli w pożywieniu jest w dużej mierze zależny od sposobu jej przechowywania oraz stosowanych technik przyrządzania posiłków. Przetwarzanie i oczyszczanie roślinnego pokarmu wpływa na obniżenie poziomu przeciwutleniających związków w pożywieniu.



Kwasy fenolowe

   Kwasy fenolowe posiadają silne działanie antynowotworowe. Ponadto działają one antybakteryjnie. Oprócz wspomnianych już kwasów takich jak: galusowy, kwas elagowy, salicylowy, hydroksybenzoesowy, chlorogenowy, syryngynowy można wymienić jeszcze kwas wanilinowy.



Cenne flawonoidy

   Jedną z trzech grup polifenoli są flawonoidy (bioflawonoidy), które znacząco zmniejszają ryzyko zachorowania na choroby serca i układu krążenia. Związki flawonoidowe chroni nie tylko przed chorobą wieńcową, ale również przed udarem mózgu i nowotworami płuc. Spożywanie produktów pochodzenia roślinnego, które są bogate we flawonoidy oraz wypijanie około 1 lampki czerwonego wina pomaga zmniejszyć ryzyko wystąpienia chorób przewlekłych. Flawony występują w zielonej herbacie, miłorzębie, pietruszce (korzeń i naciowy), selerze naciowym, jabłkach, wiśniach, winogronach i cytrynach. Flawanony występują w pomarańczach i grejpfrutach. Źródła flawanoli to: jabłka, brzoskwinie, czerwone winogrona.



Flawonole - silne barwniki

   Flawonole należące do grupy flawonoidów nadają owocom żółtą barwę. Flawonole zasługują na szczególną uwagę. Ich działanie polega na hamowaniu procesu utleniania frakcji LDL cholesterolu i utrzymaniu optymalnego poziomu cholesterolu HDL. Utrzymanie odpowiedniej ilości flawonoli w diecie umożliwia poprawę profilu lipidowego oraz hamowanie tworzenia się blaszek miażdżycowych. Flawonole zmniejszają ryzyko rozwoju guzów nowotworowych. Flawonole występują w takich owocach jak: ciemne winogrona, jabłka, czarny bez, dzika róża, czereśnie, czarna porzeczka, truskawka, żurawina, aronia, czarna jagoda, malina, a także w: brokułach, żółtej cebuli, kaszy gryczanej, pomidorach, szpinaku.



Antocyjany - wartościowe barwniki

   Antocyjany są barwnikami nadającymi owocom niebieski, fioletowy lub czerwony kolor. Najwięcej barwników rozpuszczalnych w wodzie znajduje się w niektórych jagodowych owocach. Antocyjany są bardzo wrażliwe na wysoką temperaturę oraz charakteryzują się bardzo dużą aktywnością biologiczną. Antocyjany są stosowane w leczeniu wrzodów, krótkowzroczności i kruchości naczyń krwionośnych. Wartościowe barwniki mogą też wpływać na opóźnienie rozwoju choroby wieńcowej i arteriosklerozy. Antocyjany działają przeciwzapalnie i skutecznie łagodzą stres oksydacyjny.

   Proantocyjany są jedną z grup tanin. Wyróżniają się one na tle innych związków silną aktywnością przeciwutleniającą. Moc antyoksydacyjna tych związków organicznych jest około 50 razy silniejsza w porównaniu z witaminą C. Wymienione związki organiczne zapewniają ochronę przed uszkodzeniami powodowanymi przez słońce. Wpływają one także na poprawę widzenia i krążenia krwi.

   Antocyjany i proantocyjany występują w dużych ilościach w takich owocach jak: aronia, czarna porzeczka, truskawka, winogrona, wiśnie, bez czarny, borówka czernica, jeżyny, malina, poziomka, granat, żurawina, występują też w warzywach - czerwonej cebuli, czerwonej kapuście, burakach, bakłażanie.