Probiotyki - czy warto je przyjmować? w jakiej formie?

   O probiotykach słyszymy coraz częściej, ale już nie tylko od lekarzy, gdy przepisują nam antybiotyki. W telewizyjnych reklamach zaczynają pojawiać się produkty o działaniu probiotycznym, które to mają pomóc chociażby w regulacji pracy jelit, tj. przeciwdziałać zaparciom. Probiotyki, jako produkty należące do tzw. żywności funkcjonalnej lub kupowane w aptekach w formie kapsułek czy tabletek, stają się nam coraz bardziej potrzebne. Czego zaczęło w naszej diecie brakować, że musimy uciekać się do dokonywania tego typu zakupów?

   Warto wiedzieć, że każdy z nas ma własne bakterie probiotyczne. Ich suplementacja wymagana jest jednak wtedy, gdy naturalna flora bakteryjna jelit (lub pochwy, lecz mowa będzie tu głównie o bakteriach bytujących w układzie pokarmowym) zostaje w jakiś sposób zniszczona.

   Samo pojęcie "probiotyku" powstało ponad 50 lat temu (w 1965 roku), ale jego definicja, z biegiem lat, uległa wielu zmianom. Dziś probiotykiem nazywa się produkt wprowadzany do diety, który to zawiera w sobie żywe organizmy (a dokładniej bakterie). Co ważne, mają one być przyjmowane w takiej formie, by trawienie zachodzące w żołądku ich nie zniszczyło.



Probiotyki - czym dokładnie są?

   Probiotyki to żywe bakterie bytujące w narządach układu pokarmowego. Tworzą tzw. florę bakteryjną, która usprawnia trawienie i ma ogromny wpływ na odporność organizmu. Probiotyki biorą udział w fermentacji mlekowej.

   Przyjmowanie probiotyków jest szczególnie ważne w trakcie wyniszczającej florę bakteryjną kuracji antybiotykowej oraz po jej zakończeniu (i, ponieważ probiotyczne bakterie znajdują się również w pochwie, w stanach jej infekcji).

   Mówiąc o probiotykach, często ma się na myśli ich dwa gatunki, tj. Bifidobactericum oraz Lactobacillus. Są one najlepiej przebadane, ale warto wiedzieć, iż florę bakteryjną tworzą również szczepy bardzo wielu innych bakterii probiotycznych (oraz tych o działaniu przeciwnym, o czym mowa będzie dalej).



Naturalne probiotyki

   Pierwszym naturalnym probiotykiem jest, co ciekawe, mleko matki. Noworodek bakterii w układzie pokarmowym jeszcze nie posiada. Naturalnymi probiotykami są min. przetwory mleczne, tj. jogurty, kefiry czy maślanka, jednak tylko jeśli zawierają w 1 gramie więcej niż 10 milionów jednostek bakterii Bifidobacterium lub Lactobacillus mogą być nazwane produktem probiotycznym czy probiotykiem (to tzw. jogurty III generacji). Jest to rozróżnienie czysto terminologiczne, gdyż kultury bakterii zawierają one tak czy siak. Co ważne, owe produkty mleczne nie mogą zawierać cukru ani żadnych konserwantów, barwników itd. - nie mają wtedy żadnego działania probiotycznego lub zostaje ono znacznie ograniczone. Wybierając mleczną przekąskę warto sprawdzić na jej opakowaniu, jakich bakterii użyto do jej produkcji - taka informacja powinna się tam znajdować.

   Naturalną florę bakteryjną jelit wzmacnia również kiszona kapusta. Powstaje bowiem na skutek fermentacji kwasy mlekowego Lactobacillus plantarum. Kiszoną kapustą warto również wprowadzić do diety, gdyż:

- jest bogatym źródłem witaminy B6, B12, PP i E, karotenoidów i polifenoli
- dostarcza witaminy C, która dodatkowo wzmacnia odporność organizmu
- zawiera potas, fosfor, wapń, cynk, magnez, żelazo, siarkę oraz łatwo dostępny błonnik pokarmowy

   Kiszenie nie powoduje, tak jak robi to obróbka termiczna, naturalnie zawartych w warzywach enzymów (podobnych do enzymów produkowanych przez trzustkę) ułatwiających ich strawienie. Co więcej, picie soku z kapusty poprawia trawienie, przyspiesza proces detoksykacji organizmu i może być stosowana jako (łagodny) środek przeczyszczający. Probiotyczne działanie ma tylko kiszona kapusta produkowana domowym sposobem - te, które kupić można w sklepach, spakowane np. w plastikowe opakowania, są go pozbawione, gdyż zazwyczaj konserwuje się je dodatkami do żywności neutralizującymi probiotyki. Z tych samych powodów i bardzo podobnych właściwości i wartości odżywczych warto również wprowadzić do diety kiszone ogórki.

   Kolejnym naturalnym probiotykiem jest kwas chlebowy. Produkowany jest bowiem na drożdżach i bakteriach kwasu mlekowego. Tu znów warto pamiętać, iż tylko ten domowy, bez konserwantów ma probiotyczne właściwości.



Probiotyki rodem z Azji

   Dobrym naturalnym produktem probiotycznym jest również miso, czyli zupa z dodatkiem pasty z fermentowanej soi. Owa pasta zawiera bowiem ponad 150 różnych szczepów bakterii. Co więcej, dostarcza ona witamin z grupy B oraz antyoksydantów. Podobne działanie wykazują również produkowane na bazie fermentowanej soi tempeh, miso, natto czy też tofu.



Czemu ważne jest przyjmowanie probiotyków?

Probiotyki są niezwykle ważnym składnikiem diety, gdyż:

- odbudowują florę bakteryjną jelit po antybiotykoterapii
- odbudowują florę bakteryjną po biegunkach
- łagodzą przebieg biegunek rotawirusowych
- łagodzą przebieg biegunek podróżnych (np. tzw. klątwa Faraona)
- usprawniają trawienie i przeciwdziałają zaparciom

   Probiotyki mogą ponadto konkurować z antybiotykami w leczeniu zakażenia bakterią Helicobacter pylori. Naturalną florę bakteryjną jelit współtworzą również drożdżaki, które to w odpowiednich warunkach mogą namnożyć się do tego stopnia, iż ilość pozostałych bakterii zmaleje. Mowa jest wtedy o drożdżycy jelita grubego, a owe odpowiednie warunki to np. dieta bogata w cukry proste. Tym samym, nawet jeśli to nie drożdżaki wyniszczą inne bakterie znajdujące się w jelicie, ale znikną one w wyniku przyjmowania antybiotyków, drożdżaki również zaczną się nadmiernie namnażać.

   Ponieważ wraz z wiekiem proporcje między różnymi szczepami bakterii zmieniają się (osoby w podeszłym wieku mogą być ich nawet zupełnie pozbawione), a dokładniej - ilość tych niepożądanych wzrasta, zażywanie probiotyków może uchronić nas przed chorobami i dolegliwościami, które są przez nie powodowane, jak np. zapalenie żołądka, zaburzenia pracy wątroby, zapalenie jelit, rak jelita grubego itd.



Odporność zaczyna się w jelitach

   Prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego, do czego niezbędne jest zachowywanie odpowiedniej flory bakteryjnej w jelitach, przekłada się na stan całego organizmu, gdyż tylko wtedy możliwe jest wchłanianie substancji odżywczych z pokarmów (min. wapnia, żelaza, magnezu itd.).



Probiotyk, prebiotyk czy synbiotyk?

   O ile probiotyki same w sobie zawierają pożyteczne dla naszego organizmu bakterie, to prebiotyki stymulują go do samodzielnego wytworzenia flory bakteryjnej. Prebiotykiem jest np. błonnik nierozpuszczalny. Synbiotyk to natomiast preparat, który zawiera w sobie zarówno probiotyki, jak i prebiotyki.



   O ile probiotyki można kupić w aptece, co poleca się min. przy wspomnianej antybiotykoterapii, lepszym rozwiązaniem, poza takimi skrajnymi przypadkami, jest regularne spożywanie zawierających przyjazne kultury bakterii produktów. Dzięki temu w naturalny sposób zapewnimy sobie zdrowie oraz dobrą kondycję en bloc, gdyż prawidłowa odporność organizmu jest kluczem do jego prawidłowego funkcjonowania. Poza tym, naturalnie zawierające w sobie bakterie probiotyczne produkty dostarczają dodatkowo błonnika (to naturalne synbiotyki) oraz wielu witamin, składników mineralnych i fitozwiązków.