Pstrąg to nazwa kilku gatunków słodkowodnych ryb z rodziny łososiowatych. Pstrągi zasiedlają głównie górne odcinki rzek, czyli wody o mocnym i bystrym prądzie. W Polsce do najpopularniejszych gatunków należy pstrąg tęczowy (Oncorhynchus mikiss), pstrąg potokowy (Salmo trutta m. fario) oraz pstrąg źródlany (Salvelinus fontinalis).
Pstrągi lubują się w chłodnych i zimnych, dobrze natlenionych strumieniach i rzekach o szybkim nurcie oraz w stawach i jeziorach. Smak mięsa pstrąga, jego dostępność, łatwość przygotowania, wartości odżywcze powodują, że pstrągi cieszą się popularnością i są często wybieraną rybą przez konsumentów. Przyjrzyjmy się zatem podstawowym cechom pstrąga tęczowego, potokowego i źródlanego, ich wartościom odżywczym i zastosowaniem w kuchni.
|
|
Występowanie i gatunki pstrąga
Pstrągi bytują zazwyczaj w przejrzystych i zimnych jeziorach oraz górnych odcinkach rzek. Zasiedlają tereny półkuli północnej, czyli wody Europy, Azji i Ameryki Północnej. Niektóre gatunki zostały sztucznie wprowadzone do innych środowisk niż swoje naturalne np. do wód Australii. Do Polski na początku XIX wieku został sprowadzony z Ameryki Północnej pstrąg tęczowy, który stał się najpopularniejszym gatunkiem pstrąga dostępnym w sklepach.
Charakterystycznymi cechami wszystkich pstrągów występujących w Polsce jest srebrzysty brzuch, oliwkowy grzbiet oraz złocisto-brunatne boki ciała z niewielkimi czarnymi plamkami.
Pstrąg tęczowy - (Oncorhynchus mikiss) jest gatunkiem hodowlanym głównie na Pomorzu, nazywany jest też tęczakiem kalifornijskim. Osiąga długość 50-60 cm a jego masa wynosi zazwyczaj ok. 4,5 kg. Charakteryzuje się różową wstęgą wzdłuż bocznej linii ciała. Wyróżnić można dwie odmiany tego podgatunku, którymi są forma wędrowna wpływająca do morza oraz osiadła.
Pstrąg potokowy - (Salmo trutta) jest gatunkiem występującym dziko w południowej oraz północnej części Polski (strumienie Tatr, Beskidów oraz wody Pomorza i Mazur). Jego rozmiary sięgać mogą nawet do 80 cm długości i masy ok. 5 kilogramów.
Pstrąg źródlany - (Salvenilus fontinalis) zamieszkuje górskie strumyki i potoki oraz przejrzyste rzeki o szybkim nurcie. Wśród innych gatunków wyróżnia się pomarańczowym zabarwieniem płetw, wydłużonym kształtem ciała oraz ogólną wielkością. Osiąga bowiem maksymalnie 30 cm długości i ok. 3 kilogramów masy.
Pstrąg tęczowy i pstrąg potokowy - właściwości odżywcze i lecznicze
Pstrągi należą do ryb średnio tłustych, przez co cechują się dość niską wartość energetyczną. W 100 gramach zawierają tylko 139 kcal (pstrąg tęczowy) i 123 kcal (pstrąg potokowy). Pstrągi są źródłem pełnowartościowego białka (18,3 g / 100 g - pstrąg tęczowy) i (20 g / 100 g - pstrąg potokowy). Zawartość tłuszczu to (7,3 g / 100 g - pstrąg tęczowy ) i (3,3 g / 100 g - pstrąg potokowy). Jednak większość tłuszczu zawartego w pstrągach to jedno- lub wielonienasycone kwasy tłuszczowe - min. kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3, które odpowiadają za prawidłowe działanie układu krążenia, w tym obniżanie poziomu "złego" cholesterolu LDL we krwi, oraz wykazują działanie przeciwzapalne i przeciwmiażdżycowe. Kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3 odpowiadają również za prawidłową odporność organizmu, wzmacniają kości oraz mięśnie i wspomagają pracę układu nerwowego.
Pstrągi są źródłem witamin rozpuszczalnych w tłuszczach - A, D, E. Witamina A jest odpowiedzialna za prawidłowe widzenie i działanie układu odpornościowego. Ze względu na bardzo niskie spożycie witaminy D w Polsce zaleca się włączenie do diety ryb. Pstrąg tęczowy zawiera 16,1 µg (644 I.U.) witaminy D w 100 g, co prawie stanowi dzienne zapotrzebowania. Witamina D odpowiada za prawidłowe budowanie układu kostnego przez zwiększenie przyswajania wapnia, uczestniczy w prawidłowym działaniu układu immunologicznego oraz zapobiega depresji. Zawarta w pstrągach witamina E jest przeciwutleniaczem, który niweluje wodne rodniki oraz wykazuje działanie przeciwzapalne. Pstrągi zawierają również duże ilości witamin z grupy B - zwłaszcza witaminę B3 (PP), B6 oraz B12. Witamina B3 odpowiada za przemiany węglowodanów, kwasów tłuszczowych i aminokwasów, uczestniczy w przemianach metabolicznych mających na celu uwalnianie energii, uczestniczy w tworzeniu czerwonych ciałek krwi, hamuje toksyczne działanie związków chemicznych i leków, czy też reguluje poziom cholesterolu we krwi. Witamina B6 bierze udział w przemianach aminokwasów, ułatwiając ich rozkład, w przemianach tłuszczów i węglowodanów, umożliwia magazynowanie energii, uczestniczy w tworzeniu enzymów, hormonów, hemoglobiny, ma wpływ na ciśnienie krwi, skurcze mięśni, pracę serca, prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, a witamina B12 uczestniczy w procesach krwiotwórczych (niedobór witaminy B12 zwiększa ryzyko wystąpienia niedokrwistości megaloblastycznej), wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego, uczestniczy w tworzeniu otoczki mielinowej ochraniającej komórki nerwowe i neuroprzekaźników nerwowych, zapewnia dobry nastrój, równowagę psychiczną, jest również istotnym koenzymem uczestniczącym w przemianach białek, tłuszczów i węglowodanów. Pstrągi stanowią źródło makro- i mikroelementów takich jak min. potas, selen, miedź, mangan, cynk, jod oraz fosfor.
Porównanie kalorii i wartości odżywcze pstrąga tęczowego i pstrąga potokowego
Wartości w przeliczeniu na 100 g produktu
Składnik | Pstrąg tęczowy świeży |
Pstrąg potokowy świeży |
---|---|---|
Kalorie (wartość energetyczna) | 139 kcal / 581 kJ |
123 kcal / 513 kJ |
Białko | 18,3 g |
20 g |
Tłuszcz ogółem | 7,3 g |
3,3 g |
Kwasy tłuszczowe nasycone | 1,54 g |
1,02 g |
Kwasy tłuszczowe jednonienasycone | 2,71 g |
1,76 g |
Kwasy tłuszczowe wielonienasycone | 2,02 g |
0,188 g |
Kwasy tłuszczowe omega-3 | 1,75 g |
0 g |
- Kwas alfa-linolenowy (ALA), 18:3 | 0,129 g |
0 g |
- Kwas eikozapentaenowy (EPA), 20:5 | 0,366 g |
0 g |
- Kwas dokozaheksaenowy (DHA), 22:6 | 0,994 g |
0 g |
Kwasy tłuszczowe omega-6 | 0,267 g |
0,188 g |
Węglowodany | 0 g |
3 g |
Błonnik pokarmowy | 0 g |
0 g |
Witamina A | 60 I.U. |
40 I.U. |
Witamina D | 644 I.U. | 80 I.U. |
Witamina E | 1,6 mg |
9,65 mg |
Witamina K1 | 0 µg | 0 µg |
Witamina C | 0 mg |
1,1 mg |
Witamina B1 | 0,100 mg |
0,100 mg |
Witamina B2 | 0,210 mg |
0,140 mg |
Witamina B3 (PP) | 5,20 mg |
3,50 mg |
Witamina B6 | 0,690 mg |
0,539 mg |
Witamina B9 (kwas foliowy) | ~ | 16 µg |
Witamina B12 | 3,92 µg | 5 µg |
Witamina B5 (kwas pantotenowy) | ~ | 1,95 mg |
Wapń | 127 mg |
20 mg |
Żelazo | 0,4 mg |
0,7 mg |
Magnez | 25 mg |
30 mg |
Fosfor | 260 mg |
290 mg |
Potas | 420 mg |
414 mg |
Sód | 52 mg |
53 mg |
Cynk | 0,48 mg |
0,44 mg |
Miedź | 0,05 mg |
0,04 mg |
Mangan | 0,02 mg |
0,04 mg |
Selen | 16,9 µg | 18,7 µg |
Fluor | 30 µg | ~ |
Cholesterol | 57 mg |
66 mg |
Fitosterole | ~ | ~ |
Pstrąg - zastosowanie w kuchni
Pstrągi chętnie spożywane są przez osoby dbające o figurę lub będące na diecie redukcyjnej ze względu na niską kaloryczność oraz dużą ilość pełnowartościowego białka. Pstrągi przygotowywane mogą być przez gotowanie na parze, duszenie, grillowanie, pieczenie oraz smażenie w głębokim tłuszczu. Mięso pstrąga jest jasnoróżowe, mało ościste i delikatne. Popularnymi przyprawami stosowanymi do pstrąga są zioła prowansalskie, koperek i sok z cytryny. Pstrąg pieczony z masłem czosnkowym i ziołami jest popularnym przepisem - jako zioła w tym przepisie polecane są: natka pietruszki, tymianek, szałwia i bazylia. Idealnym dodatkiem obiadowym do pstrągów są ziemniaki, gruboziarniste kasze, gotowane warzywa lub sałatki i surówki. Często filety pstrąga znaleźć można również w postaci surowej lub wędzonej, które stanowić mogą składnik sałatek i przystawek.
Ciekawostki o pstrągu
→ W Polsce największa liczba hodowli pstrąga tęczowego znajduje się w północnej części Polski - na Pomorzu
→ W przypadku pstrąga potokowego występuje okres ochronny połowów - od 1 września do 31 stycznia w Wiśle i jej dopływach, w rzece San i jej
dopływach oraz w rzece Odrze i jej dopływach
→ W języku polskim formy wędrowne pstrągów kierujących się do morza określane są zazwyczaj jako trocie
→ Pstrąg w języku angielskim to Trout, w języku francuskim - Truite, w języku niemieckim - Forelle, w języku hiszpańskim - Trucha
→ Największym udokumentowanym złowionym pstrągiem tęczowym jest okaz o wadze 21,77 kg. Złowiono go w Kanadzie w 2009 roku
→ Pstrąg podobnie jak inne ryby jest alergenem pokarmowym