Ruszczyk kolczasty - charakterystyka i właściwości

   Ruszczyk kolczasty, nazywany też myszopłochem kolczastym (Ruscus aculeatus L.) i "miotłą rzeźnika" (tłumaczone z angielskiego - "butcher's broom") - jest rośliną należącą do rodziny Ruscaceae. To niski, zielony krzew, który w ziemi utrzymywany jest za pomocą kłącza, posiadającego proste, sztywne i rozgałęzione pędy o długości 10 cm i grubości ok. 1 cm. Ruszczyk kolczasty kwitnie wiosną i daje kuliste, czerwone owoce, które dojrzewają we wrześniu.

   Roślina pochodzi z rejonów Morza Śródziemnego. Spotykana jest również w wielu krajach Europy, Azji, w Afryce Północnej oraz w południowych częściach Stanów Zjednoczonych Ameryki. Zasiedla słoneczne, ciepłe zbocza górskie oraz lasy i zarośla. Właściwości i działanie zdrowotne ruszczyka znane były już 2000 lat temu w starożytnym Rzymie i Grecji. Stosowany był jako środek na kamienie nerkowe oraz usuwanie ociężałości w nogach, w przypadku żółtaczki, podagry i żylaków nóg. Do dziś ruszczyk kolczasty wykorzystywany jest w wielu gałęziach medycyny. Jakie są właściwości ruszczyka kolczastego i jakie wykazuje działanie na organizm?

Skład chemiczny ruszczyka kolczastego

   Ekstrakty z ruszczyka pozyskiwane są z wysuszonego, rozdrobnionego, podziemnego kłącza. Głównymi związkami aktywnymi występującymi w tej roślinie są ruskogenina, ruskozyd, ruscyna i neoruskogenina, które należą do rodziny saponin steroidowych. Oprócz nich kłącze ruszczyka zawiera sterole, flawonoidy, triterpeny, kwas glikolowy, tyraminę, kumaryny, alkaloidy, sparteinę, związki mineralne, żywice oraz olejek eteryczny.



Ruszczyk kolczasty, a układ krążenia i naczynia krwionośne

   Ruscogenina i neoruscogenina zostały wyizolowane z ruszczyka kolczastego już w latach 50. XX wieku. Związki te działają obkurczająco na naczynia krwionośne oraz hamują przepuszczalność naczyń włosowatych. Wykorzystywane są w leczeniu przewlekłej niewydolności żylnej, hemoroidów i nadciśnienia tętniczego. Badania wykazały, że u pacjentów, którym podano ekstrakt wodno-alkoholowy z ruszczyka zaobserwowano zmniejszenie objętości żylnej o 10%. Pacjenci, u których zdiagnozowano przewlekłą chorobę żylną, po podaniu ruszczyka, mieli stały tonus oraz lepsze opróżnianie żylne. Ekstrakty z "miotły rzeźnika" powodują bowiem skurcze w naczyniach żylnych, działając bezpośrednio na mięśnie gładkie oraz przez receptory, uwalniające noradrenalinę z zakończeń nerwowych.

   Ruszczyk podnosi ciśnienie żylne, wspomaga przepływ i zapobiega zastojom krwi i limfy. Ruscogenina wykazuje także działanie przeciwzapalne oraz przeciwzakrzepowe. Hamuje adhezję płytek krwi w śródbłonku oraz odpowiedź na cytokiny zapalne. Dzięki temu działaniu ruszczyk kolczasty może zapobiegać powstawaniu procesów miażdżycowych.



Właściwości moczopędne ruszczyka

   Myszopłoch stosowany jest jako środek moczopędny. Wykazuje zdolność zapobiegania przenikaniu płynów z żył oraz zwiększa możliwości organizmu do filtracji nerkowej. Ekstrakty z ruszczyka podaje się w pomocniczym leczeniu kamicy pęcherza moczowego oraz w przypadku zatrzymania moczu.



Działanie antybakteryjne ruszczyka

   Liczne badania wykazały, że ekstrakt z ruszczyka wykazuje działanie przeciwbakteryjne na 8 szczepów i przeciwgrzybiczne na 5 szczepów patogenów.



Ruszczyk kolczasty, a cellulit

   Ruszczyk kolczasty znalazł także zastosowanie w zwalczaniu problematycznego cellulitu wśród kobiet. Stosowanie preparatów z jego dodatkiem pobudza mikrokrążenie, zmniejsza przepuszczalność naczyń, łagodzi stany zapalne oraz redukuje grudki tłuszczowe, przywracając tym samym skórze jędrność, wygładzając oraz napinając ją i zmniejszając widoczność "skórki pomarańczowej".



Dawkowanie ruszczyka kolczastego w postaci suplementów diety

   Rynek farmaceutyczny oferuje preparaty z dodatkiem ekstraktów z ruszczyka kolczastego w postaci leków i suplementów diety dostępnych bez recepty. Zgodnie z zaleceniami należy przyjmować dziennie dawkę zawierającą ok. 7-10 mg ruscogeninu. Wyciąg wystarczy stosować raz dziennie.



Przeciwwskazania i działania niepożądane

   Stosowanie preparatów z ruszczykiem kolczastym może skutkować zwiększeniem potliwości oraz dolegliwości żołądkowych lub nudności.

   Ruszczyka nie powinny stosować osoby z nadciśnieniem tętniczym oraz mężczyźni z przerostem prostaty. W przypadku kobiet w ciąży, karmiących i dzieci należy zachować ostrożność.



Wykorzystanie ruszczyka kolczastego w kosmetologii

   Ruszczyk kolczasty wykorzystywany jest w wielu preparatach do pielęgnacji skóry. Kosmetyki z jego dodatkiem działają przeciwzapalnie, nawilżają, zmiękczają oraz aktywują przepływ krwi. Obkurczają naczynka krwionośne na twarzy, zapobiegają wystąpieniu swędzenia i opuchlizny wokół oczu. Ruszczyk wykorzystywany jest też w kosmetykach hipoalergicznych ze względu na łagodzenie objawów alergii i podrażnień.

   Najczęściej spotykany jest jednak w preparatach antycellulitowych. Zmniejsza przepuszczalność naczyń krwionośnych, obrzęki, łagodzi zapalenia, pobudza mikrokrążenie i redukuje komórki tłuszczowe. Ujędrnia i uelastycznia skórę.



Ruszczyk kolczasty w kuchni

   Coraz częściej spotyka się wykorzystywanie młodych pędów ruszczyka w wielu daniach. Przyrządzane są podobnie jak szparagi. Może być również wykorzystany do przygotowania domowych naparów zarówno z młodych świeżych pędów, jak i suszonych kłączy.