Serki topione - jak powstają i co się kryje w ich składzie

   Serki topione to jedne z najchętniej wybieranych produktów do smarowania pieczywa, tostów, czy naleśników. Na rynku znaleźć można szeroki wybór smaków (z ziołami, łososiem, borowikami, salami, papryką, suszonymi pomidorami, pieczarkami, maślane, śmietankowe) oraz kształtów (plastry, trójkąciki, bloczki, kostki, w kubeczkach). Serki topione są często wybierane zamiast twarożków, masła czy żółtego sera. Zachęcają one bardzo nisko ceną, oraz smakiem i różnymi dodatkami.

   Historia serków topionych sięga 100 lat, kiedy to popularność zyskały w Szwajcarii wśród miłośników płynnego fondue. W 1917 roku we Francji powstała pierwsza fabryka serków topionych, która zapoczątkowała ich masową produkcję i sprzedaż. Do dziś znane są one na całym świecie, również w Polsce. Jak więc są produkowane serki topione oraz co powinny zawierać w swoim składzie? Co możemy w nich znaleźć i dlaczego należy czytać etykiety kupowanych produktów?

Proces produkcji serków topionych

   Sery topione produkowane są ze składników takich jak sery podpuszczkowe, sery twarogowe, masło, woda, topniki, sól, przyprawy oraz inne dodatki. Proces produkcji polega na topieniu zmieszanych składników i przedstawia się w następujących etapach:

1. Przygotowanie składników
   Sery podpuszczkowe, twarogowe, masło, mleko w proszku, woda, topniki, dodatki smakowe i inne.

2. Mielenie i mieszanie składników

3. Dodawanie topników
   Topniki mają na celu wiązanie wapnia i zastąpieniu go jonami sodu lub potasu. Dzięki nim dochodzi do pęcznienia masy serowej i wiązania wody, co przeciwdziała rozwarstwianiu się składników. Jako topniki wykorzystywane są substancje takie jak kwas cytrynowy (E330) i cytrynian sodu (E331), fosforan sodu (E339), pirofosforan sodu (E450a) i pirofosforan potasu (E450b).

4. Topienie składników
   Wszystkie składniki masy poddaje się topieniu w temperaturze 80-95 stopni C w czasie 4-15 minut. Czas topienia składników zależy od założonej końcowej struktury i konsystencji serka topionego.

5. Formowanie i pakowanie
   Masa serowa formowana jest w zadane kształty i pakowana do odpowiednich opakowań (plastry, bloczki, trójkąty, kubeczki).

6. Schładzanie
   Uformowane serki topione poddawane są schładzaniu w temperaturze 4 stopni C.

7. Dystrybucja i sprzedaż



Co oprócz podstawowych składników kryje się w składzie serków topionych?

Co na pierwszym miejscu w składzie?

   Czytając etykiety produktów spożywczych powinniśmy zwrócić uwagę, na składnik, który znajduje się w nim na pierwszym miejscu. To on bowiem jest obecny w produkcie w największej ilości.

   Podstawowym składnikiem stanowiącym 70-80% masy serków topionych powinien być ser. Do produkcji serów topionych nie powinny być używane sery spleśniałe, wzdęte czy nadpsute. W zależności od użytego surowca serki topione różnią się smakiem, konsystencją, twardością.

   Jednak wiele produktów na pierwszym składzie w swych produktach zawiera wodę, mleko, mleko w proszku, masło lub utwardzony tłuszcz roślinny, skrobię kukurydzianą i ziemniaczaną. Dzięki temu są one o wiele tańsze niż serki topione składające się na pierwszym miejscu z serów. Z przeglądu dostępnych na polskim rynku serków topionych wynika, że w dużej ilość produktów na pierwszym miejscu w składzie znajdowała się woda, odtłuszczone mleko lub masło. Zawartość sera w ich składzie wynosiła od 10 do 25% zawartości. W jednym z serków topionych ser stanowił 1%, a reszta składu to woda, odtłuszczone mleko w proszku, masło, oleje roślinne, konserwanty, emulgatory i aromaty. Należy więc sprawdzać zawartość sera w serkach topionych, zwracając uwagę na to aby znajdował się na pierwszym miejscu w składzie i stanowił minimum 70% masy produktu.


Inne dodatki i ich wpływ na zdrowie

Utwardzone tłuszcze roślinne, olej palmowy

   Niektóre serki topione zawierają w składzie tanie utwardzone tłuszcze roślinne i olej palmowy. Unikaj produktów, w których składzie znajdują się nazwy takie jak: olej palmowy, olej palmowy utwardzony, tłuszcz palmowy, tłuszcz palmowy częściowo utwardzony, tłuszcz palmowy utwardzony, tłuszcz roślinny, tłuszcz roślinny częściowo utwardzony. Z czego wynika ich szkodliwość? Zawierają one duże ilości nasyconych kwasów tłuszczowych oraz szczególnie szkodliwych dla zdrowia utwardzonych kwasów tłuszczowych o konfiguracji trans. Pogarszają one profil lipidowy krwi, podnoszą poziom frakcji "złego" cholesterolu LDL, obniżając jednocześnie poziom frakcji "dobrego" cholesterolu HDL. Zwiększają również ryzyko wystąpienia wielu chorób układu krążenia, miażdżycy, nowotworów i cukrzycy typu 2.

Konserwanty

   Konserwanty są często dodawane do serków topionych w celu zachowania ich świeżości oraz pożądanych cech organoleptycznych. Spotkać tu można dodatek min. azotynu sodu (E250), sorbinian sodu (E 201) sorbinianu potasu (E202), benzoesanu sodu (E211). Spożywanie dużej ilości konserwantów może wywoływać szkodliwe skutki zdrowotne w tym powodować reakcje alergiczne czy podrażniać błonę śluzową żołądka. Benzoesan sodu (E211) w połączeniu z witaminą C zmienia się w benzen, który jest związkiem rakotwórczym. Z kolei azotyny w przewodzie pokarmowym człowieka mogą przekształcać się w rakotwórcze nitrozoaminy. Duże ilości spożywanych azotynów mogą też powodować niedotlenienie tkanek i powodować sinicę oraz niedokrwistość.

Sól

   Zgodnie z zaleceniami WHO (2012) dzienne spożycie soli powinno wynosić nie więcej 5 gramów (1 łyżeczka). Nadmiar soli w diecie zwiększa ryzyko wystąpienia nadciśnienia tętniczego, zawału serca oraz udaru mózgu, nowotworu żołądka oraz rozwoju otyłości i osteoporozy. Dodatek soli do serków topionych jest stosowany w celu poprawy smaku oraz dodatkowej konserwacji produktu.

Sole emulgujące, czyli fosforany

   Fosforany min. fosforan sodu (E339), potasu (E340), wapnia (E341) stosowane są jako regulatory kwasowości lub w przypadku serków topionych jako emulgatory. Nadmiar fosforanów w diecie może powodować zaburzenia wchłaniania wapnia, co prowadzi do zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej, w konsekwencji skutkując utratą gęstości mineralnej kości, osteomalacją i osteoporozą.



Co więc wybrać?

- Podczas zakupu serków topionych dokładnie zapoznaj się ze składem produktu.
- Pamiętaj, że im krótszy skład produktu, tym lepiej.
- Wybieraj serki, które na pierwszym miejscu w składzie zawierają ser.
- Unikaj serków topionych, które zawierają w składzie utwardzone tłuszcze roślinne.
- Unikaj dodatków konserwantów, sztucznych barwników i aromatów.