Uważaj na informacje dietetyczne - jak nie dać się nabrać?

   Każdego dnia oglądając telewizję, słuchając radiowych audycji i czytając czasopisma stykamy się z informacjami z dziedziny dietetyki. Mogą mieć one formę nowinek od dietetyków i naukowców, albo reklam. Nie daj się na to nabrać.

   Informacje na temat cudownych diet zwykle są szczególnie nagłaśniane, tym bardziej, że podpisują się pod nimi znane, ale nie zawsze szanowane osobistości. Gwiazdy show biznesu biorą też udział w promowaniu różnych sposobów żywienia i specyfików wspomagających odchudzanie. Nie oznacza to, że produkt jest skuteczny. Efektywność i bezpieczeństwo preparatu wynika wyłącznie z kompozycji substancji wchodzących w jego skład.

"Fachowe" porady

   Na co dzień możemy się spotkać z wypowiedziami specjalistów udzielających dietetycznych porad i zaleceń. Przeważnie są one pisane w fachowym żargonie, który przeciętnemu konsumentowi może wydawać się niezbyt zrozumiały. Utrudnia do właściwe rozpoznanie błędów żywieniowych i zalecanych zmian. Poza tym, nie należy brać wszystkiego dosłownie i do siebie. Zanim wprowadzimy zmiany w jadłospisie warto się upewnić, że przeczytana czy też wysłuchana informacja posiada podstawy naukowe, a przede wszystkim czy jest ona przydatna. Tytułem przykładu można wskazać na reklamę suplementu diety, który uzupełnia niedobór wszystkich składników mineralnych i witaminowych prezentowany przez dietetyka. Zanim pójdziemy do apteki zastanówmy się, czy nasz jadłospis jest rzeczywiście na tyle ubogi i monotonny, że musimy wzbogacić go suplementem oraz czy w ogóle mamy niedobór jakiegoś składnika. W przypadku, gdy mamy za mało witaminy D, to zażywamy witaminę D, a nie multi suplement dobry na wszystko. W kwestii suplementacji niektórych minerałów i witamin należy skonsultować się z lekarzem, np. w razie niedoboru żelaza, który doprowadził do anemii.



Skąd czerpać informacje ?

   Do podstawowych źródeł informacji należą prasa, telewizja, radio oraz przede wszystkim Internet. Informacje na temat żywienia są udzielane także przez rodzinę i znajomych oraz czerpane z książek. Obecnie powstaje coraz więcej serwisów i portali internetowych poświęconych dietetyce. Niemniej może się zdarzyć, że są one zbyt upraszczane, wyjęte z kontekstu, albo nieprawdziwe. Niektóre stwierdzenia, brzmią zbyt pięknie, aby można było uznać je za prawdziwe. Pamiętajmy, że medal ma dwie strony. Nie można zatem mówić, że masło jest złe, a margaryna dobra i na odwrót. Masło może być szkodliwe dla osób o podwyższonym cholesterolu, ale zawiera też witaminy. Duży wpływ na to, jak działa na nas spożywanie danego produktu, mają indywidualne predyspozycje, np. alergie pokarmowe, tempo metabolizmu, przewlekłe choroby. Uogólnianie jest niezbyt dobre, zwłaszcza w dziedzinie dietetyki.



Uproszczenie i uogólnienie informacji

   Ze szczególnie dużą ostrożnością należy podchodzić do informacji, które są przeplatane ogólnikami i uproszczone. Praca dziennikarza niekiedy wymaga od niego skracania i upraszczania informacji. Chodzi głównie o dobre brzmienie w kontekście treści artykułu. Zabiegi językowe mogą niestety doprowadzić do przeoczenia istotnych informacji. Do najczęstszych błędów popełnianych przez dziennikarzy należy zaliczyć:

- pominięcie niektórych aspektów informacji (np. przedstawienie produktu wyłącznie w złym świetle)
- brak podania danych źródłowych
- podanie informacji w nieprawidłowym kontekście
- podanie nieprecyzyjnych informacji

   Nie ma potrzeby podawania danych źródłowych, jeżeli dziennikarz nie powołuje się na badania, tylko na powszechnie dostępne informacje (np. na temat składników odżywczych). Wymienione wyżej błędy dotyczą głównie informacji na temat najnowszych odkryć naukowych. Badania naukowe są prowadzone w określonej grupie badanych. Warto się dowiedzieć na temat grupy badanych. Być może w ich przypadku teza naukowców się sprawdziła, ale w twoim wcale nie musi. Warto też porównać wyniki przeprowadzonych badań z innymi prowadzonymi przez inny zespół naukowców w tym zakresie. Inne informacje, które warto sprawdzić, to źródło informacji, opublikowanie badania w piśmie naukowym, recenzowanie badania przez ekspertów orz wiarygodność autora i zgodność z zaleceniami rządowych agencji i towarzystw naukowych. W Polsce rzetelnych informacji w zakresie dietetyki dostarcza między innymi Instytut Żywności i Żywienia.



Rewolucje w dietetyce nie istnieją

   W natłoku informacji można spotkać się z przeciwstawnymi opiniami na temat produktu lub kontrastującymi ze sobą tezami. Pamiętajmy, że w przypadku dietetyki nic nie zmienia się z dnia na dzień. Wnioski płynące z badań prowadzonych w zakresie pożywienia i sposobów żywienia podlegają ewolucji, a nie rewolucji. Podobnie jest w przypadku innych dziedzin nauki. Należy pamiętać, że Internet jest wykorzystywany coraz częściej do celów marketingowych. Dlatego też informacje publikowane w sieci mogą być oszukańcze i fałszywe oraz ukierunkowane na poprawę wyników sprzedaży konkretnych produktów. Aby określony wniosek został uznany przez środowisko naukowe musi być odpowiednio potwierdzony i powtarzalny w badaniach, które są prowadzone przez niezależne zespoły naukowców. Wszelkie wnioski powinny być też poddane dyskusji.



Bądźmy rozsądni i sceptyczni

   W obliczu przedstawionych wyżej informacji najbardziej właściwym wydaje się być zachowanie rozsądku i sceptycznej postawy w stosunku do dietetycznych nowinek. Marketingowcy i dziennikarze z reguły starają się zainteresować produktem, usługą lub treścią artykułu poprzez obietnicę szybkiego osiągnięcia rezultatów, wyidealizowanych stwierdzeń, nowymi (i niepotwierdzonymi) wynikami badań naukowców, uproszczonych wniosków oraz podziału produkty na złe i dobre.

   Nie warto respektować zaleceń, które wynikają z nierecenzowanych i ograniczonych badań, przygotowanych głównie w celach marketingowych oraz sprzecznych ze stanowiskiem uznanych organizacji naukowych. Przed zastosowaniem produktu, wprowadzeniem zmian w jadłospisie oraz przejściem na inną dietę należy zapoznać się z przeciwwskazaniami i środkami ostrożności w ich stosowaniu oraz możliwymi negatywnymi następstwami ich zastosowania.