Wzdęcia i gazy jelitowe - przyczyny i naturalne sposoby ich zwalczania

   Gazy jelitowe są naturalnie obecne w świetle jelita. Mogą one pochodzić z fermentacji jelitowej, zachodzącej w jelicie grubym oraz z zewnątrz - tworzy je bowiem także powietrze połykane przez człowieka w czasie spożywania posiłków i mówienia. W połykanym powietrzu znajdują się głównie tlen i azot, natomiast gazy z metabolizmu to głównie metan, wodór i dwutlenek węgla.

   O ile metan, wodór i dwutlenek węgla powodują bezwonne gazy, o tyle siarkowodór i inne pochodne siarkowe powodują specyficzny, nieprzyjemny zapach. Na rodzaj i ilość gazów, które pochodzą z fermentacji jelitowej wpływa głównie rodzaj spożywanych pokarmów, a także skład flory jelitowej i sprawność jelitowego pasażu. Przeciętnie, w jelitach znajduje się około 200 ml gazu, natomiast łącznie w ciągu doby człowiek wydala około 600 ml gazów dziennie. Problemem nie jest zatem wydalanie gazów (to naturalne), ale ich nadmierna ilość.

Przyczyny zwiększonej ilości gazów

   Do zwiększonej ilości gazów może się przyczynić dieta, bogata w rośliny strączkowe, a także zwiększone połykanie powietrza (podczas palenia papierosów i żucia gumy). Niemniej przyczyna zwiększonej ilości gazów może być związana także z podwyższoną ilością baterii w jelicie cienkim, bardziej jałowym w porównaniu z jelitem grubym. Poza tym, do zwiększenia ilości gazów dochodzi z powodu zwolnienia czas przemieszania się treści w jelitach oraz zaburzeń trawienia i wchłaniania w jelicie cienkim. W ostatnim z wymienionych wyżej przypadków do jelita grubego przemiesza się masa zawierająca więcej składników ulegających fermentacji. Tytułem przykładu można wskazać na nadmiar gazów spowodowany niedoborem laktazy.



Zwróć uwagę na to, co jesz

   Jeżeli układ trawienny pracuje prawidłowo, co powinno zostać potwierdzone odpowiednimi badaniami, zleconymi przez lekarza, warto uważnie przyjrzeć się swojej diecie. Do produktów nasilających powstawanie gazów należą nie tylko nasiona roślin strączkowych (fasola, groszek, soja), ale również kapusta i brukselka, produkty zbożowe (makarony, chleb), cebula, jabłka, gruszki, śliwki i brzoskwinie, ziemniaki i owies, mleko, lody i pleśniowe sery.

   W przypadku nadmiernego spożycia powyższy produktów może dochodzić do nadmiernego powstawania gazów w jelitach. Chcąc temu przeciwdziałać można ograniczyć spożycie najbardziej gazotwórczych produktów zastępując je pokarmem posiadającym niską zdolność gazotwórczą. Tytułem przykładu można wskazać na winogrona i owoce cytrusowe, banany, biały ryż, żółte sery, jaja i mięso, jogurt oraz nieoczyszczone otręby.



Czym są wzdęcia?

   Wzdęcia są najczęściej opisywane jako zwiększenie obwodu brzucha powiązane ze zwiększoną ilością gazów w przewodzie pokarmowym. Są to subiektywne odczucia osób zmagających się z tym problemem. W świetle aktualnej wiedzy medycznej wzdęcia powstają bezpośrednio po posiłku jako powiększenie obwodu brzucha spowodowane zwiększeniem ilości objętości powietrza w żołądku i jelitach oraz ustępują bardzo szybko, najczęściej następnego dnia rano. Wówczas ustaje uczucie dyskomfortu, a masa ciała nie wzrasta.

   Niemniej powiększenie obwodu brzucha może być także konsekwencją zwiększenia się masy ciała, wodobrzusza, a także powiększenia objętości narządów wewnętrznych jamy brzusznej. W starszej i średniej grupie wiekowej powtarzające się wzdęcia powinny być zbadane pod kątem ewentualnego rozwoju nowotworu jelita. W młodszej grupie wiekowej regularnie występujące wzdęcia mogą być objawem nieswoistych zapalnych chorób jelit, np. wrzodziejącego zapalenia jelita grubego.



Nadmiar gazów a wzdęcia

   Wzdęciom bardzo często towarzyszy nadmierne oddawanie gazów. Ponadto dochodzi również do powstania skurczów jelit i uczucia pełności w jamie brzusznej. W niektórych przypadkach nadmiarowi gazów towarzyszą duszności i bóle w klatce piersiowej, a także uczucie przelewania się w żołądku.

   Do głównych przyczyn wzdęć należy połykanie powietrza w czasie jedzenia oraz rodzaj spożywanego pokarmu. Produkty bogate w błonnik (produkty zbożowe, nasiona roślin strączkowych) nasilają tworzenie się gazów, które powstają w jelitach w następstwie fermentacji.

   Istotne znaczenie ma także indywidualna zdolność do trawienia niektórych węglowodanów. Największe zróżnicowanie można zaobserwować w odniesieniu do trawienia laktozy i fruktozy. Jeżeli wchłanianie wymienionych wyżej cukrów jest ograniczone, w jelitach powstaje nadmiar gazów, co objawia się wzdęciami.

   Wzdęcia mogą pojawić się także po spożyciu napojów gazowanych, które zawierają dużo dwutlenku węgla, a także synteza dwutlenku węgla w następstwie neutralizacji kwasu solnego i kwasów tłuszczowych przez produkty wydzielania gruczołów trawiennych. Dwutlenek węgla powinien zostać wchłonięty w jelicie cienkim i wydalony przez płuca, jednak ograniczona eliminacja gazów bądź nadmierne spożywanie napojów gazowanych może powodować wzdęcia brzucha.



Sposoby zwalczania wzdęć

   W zwalczaniu wzdęć pomocne są między innymi techniki relaksacyjne, ponieważ nadmiar stresu i napięcia emocjonalne mają wpływ na motorykę jelit. Jeżeli źródłem problemu nie jest nadmiar stresu, pomoże zmiana diety, z uwzględnieniem pokarmów o niskiej zdolności gazotwórczej przy jednoczesnym ograniczeniu spożycia produktów o wysokiej zdolności gazotwórczej. Spacerowanie po posiłkach i spożywanie odpowiedniej ilości wody między posiłkami (ok. 2 litrów w ciągu dnia), również może przynieść pozytywne rezultaty.

   Przyczyną nadmiaru gazów w jelitach i wzdęć może być zaburzona równowaga bakteryjna jelit. Sposobem na rozwiązanie tego problemu jest spożywanie jogurtów, maślanki i kefiru oraz innych produktów, które są naturalnymi probiotykami.

   Stosowanie preparatów leczniczych łagodzących wzdęcia może pomóc, jednak nie u wszystkich pacjentów można zaobserwować poprawę. W zwalczaniu wzdęć warto zastosować ziołowe herbaty (np. herbaty i napary z ziół).



Zioła na nadmiar gazów i wzdęcia

   W przypadku występowania nadmiaru gazów w jelitach i wzdęć, warto zastosować takie zioła, jak anyż, mięta i kolendra siewna. Anyż wykazuje działanie rozkurczowe zmniejszając powstawanie gazów oraz wspierając ich wydalanie. Mięta działa z kolei wiatropędnie i usprawnia pracę jelit. Kolendra siewna również wykazuje właściwości wiatropędne i rozkurczowe, wspierając jednocześnie trawienie.

   Do grupy ziół łagodzących wzdęcia należą również kminek, szałwia, kardamon, cynamon oraz bazylia, oregano, bergamotka i majeranek. Do potraw można dodawać również tymianek, który podobnie jak arcydzięgiel lekarski i gorczyca biała posiadają właściwości łagodzące wzdęcia i eliminujące nadmiar gazów.