Zatrucie tlenkiem węgla. Przyczyny, objawy, pierwsza pomoc

   Tlenek węgla, nazywany także czadem, jest silnie trującym, bezwonnym gazem. Na zatrucie najbardziej narażone są osoby, które posiadają w swoich domach instalacje grzewcze i kominkowe oraz niewłaściwe działającą wentylację. Zależnie od koncentracji karboksyhemoglobiny we krwi, oznakami zatrucia są m.in.: duszność, senność i ból głowy. W tym artykule wyjaśniamy przyczyny i objawy zatrucia czadem. Jak powinna wyglądać pierwsza pomoc w tym przypadku?

   Tlenek węgla, określany potocznie czadem lub cichym zabójcą, to silnie trujący, bezwonny i bezbarwny gaz. Jest trochę lżejszy od powietrza, dzięki czemu bez problemu się z nim miesza i w nim rozprowadza. Potencjalnymi źródłami tlenku węgla w domach są piece węglowe, olejowe i gazowe, kominki, gazowe podgrzewacze wody, a także kuchnie gazowe. Czad tworzy się także wskutek niecałkowitego spalania paliw, m.in.: nafty, oleju, drewna, propanu, ropy, węgla, benzyny i gazu, co wynika z braku optymalnej ilości tlenu, potrzebnego do kompletnego spalania. Brak oznak, które ostrzegałyby ludzi o obecności czadu stanowi pierwszorzędny czynnik, który prowadzi do zatrucia tym gazem. Czad jest niewyczuwalny dla człowieka, stąd możliwość zaczadzenia wzrasta. Wchłania się do ciała człowieka przez układ oddechowy, a potem przechodzi do krwioobiegu. W układzie oddechowym tworzy kompleksy z hemoglobiną (nawet 210 razy szybciej niż tlen) i wstrzymuje napływ tlenu do organizmu. Proces ten decydująco wpływa na zdrowie i życie człowieka. Poprzez zaburzenie prawidłowego transportu tlenu we krwi CO przyczynia się do defektów mózgu oraz pozostałych organów wewnętrznych. W sytuacji przenikliwego zatrucia trującym gazem może nastąpić nieodwracalne uszkodzenie centralnego układu nerwowego, niewydolność wieńcowa, zawał serca, a nawet zgon.

Przyczyny zatruć tlenkiem węgla

   Do najczęstszych przyczyn zatruć czadem należą:

- wadliwe (albo użytkowane w lokalach o niesprawnie działającej wentylacji) piecyki węglowe, gazowe i inne,
- pożary budynków,
- spaliny silnikowe,
- zatrucia samobójcze,
- zatrucia przemysłowe.

   Najwięcej zatruć odnotowuje się podczas sezonu zimowego. Jest to efekt korzystania ze sprzętów grzewczych oraz zmniejszonej wentylacji pomieszczeń.



Objawy zatrucia tlenkiem węgla

- osłabienie i znużenie,
- mdłości,
- senność,
- drgawki,
- ogólne osłabienie i zmęczenie (przy lekkim zatruciu),
- zaburzenia równowagi i świadomości,
- wymioty,
- przyśpieszony oddech,
- nasilający się ból głowy,
- kłopoty z oddychaniem,
- zaburzenia rytmu serca (przy średnim zatruciu),
- utrata przytomności (przy ciężkim zatruciu),
- zaburzenia orientacji oraz zdolności oceny zagrożenia (objawy te powodują, że osoba zaczadzona jest zupełnie bierna: nie ewakuuje się z pomieszczenia, w którym nagromadzony jest gaz).

   Człowiek narażony na działanie tlenku węgla może umrzeć, jeśli nikt nie przyjdzie mu z pomocą.



Zatrucie tlenkiem węgla - pierwsza pomoc

   Poszkodowanemu należy szybko zapewnić dopływ świeżego, czystego powietrza. W tym celu należy przenieść ofiarę w bezpieczne miejsce (najlepiej na świeże powietrze) i poluzować jej odzież - rozsunąć suwak, rozpiąć guziki, pasek, lecz nie rozbierać jej, ponieważ może to spowodować, że osoba przemarznie. Po wykonaniu pierwszych działań ratowniczych pozostaje powiadomić służby ratunkowe (numer alarmowy - 112, pogotowie ratunkowe - 999, bądź straż pożarna - 998). Gdy osoba zatruta tlenkiem węgla mimo przemieszczenia na świeże powietrze przestaje oddychać, należy niezwłocznie przeprowadzić sztuczne oddychanie i masaż serca.



Zalecane leczenie po zatruciu tlenkiem węgla

- przerwanie kontaktu ofiary z tlenkiem węgla,
- transfuzja krwi,
- ogólna terapia objawowa (np. przeciwdziałanie odleżynom, zapaleniu płuc, itp.),
- niedopuszczenie do powstania obrzęku mózgu,
- tlenoterapia w komorze hiperbarycznej,
- tlenoterapia konwencjonalna,
- leczenie hipertermii,
- leczenie kwasicy metabolicznej.

   U ludzi zatrutych ocalonych przed śmiercią nierzadko pojawiają się odległe komplikacje ze strony obwodowego i ośrodkowego układu nerwowego. Odnotowuje się zaburzenia pamięci, zmniejszenie ilorazu inteligencji, uszkodzenie węchu i wzroku oraz zanik mowy.



Kto narażony jest na działanie czadu?

   Na wpływ trującego gazu narażone są wszystkie osoby, które znajdują się w strefie nim skażonej. Następstwa działania gazu, przy takiej samej koncentracji, nie muszą być jednak u każdego takie same. Najbardziej narażone na działanie czadu są:

- osoby starsze
- noworodki i niemowlęta (poza zwykłą hemoglobiną mają także hemoglobinę płodową, która zespala dwa razy więcej tlenku węgla, niż normalna hemoglobina)
- osoby z chorobami oskrzelowo-płucnymi
- osoby z niewydolnością układu oddechowego
- osoby z wadami serca
- kobiety w okresie ciąży
- dzieci.

   Poważniejszym zatruciom tlenkiem węgla ulegają również ludzie, którzy wykonują prace związane ze zwiększoną aktywnością fizyczną. O wiele szybciej, niż w czasie spoczynku, z racji na wzmożoną głębokość i regularność oddechu, przyswajają ilości trujące, a nawet zabójcze.



Badanie

   U ludzi z podejrzeniem zatrucia czadem przeprowadza się badanie krwi na karboksyhemoglobinę - wskaźnik narażenia na CO. Nie istnieje gruntowna zależność między wynikiem tego testu oraz ciężkością stanu klinicznego. Na rokowanie wpływa istotnie okres przebywania osoby poszkodowanej w trujących warunkach, aniżeli koncentracja gazu w powietrzu oddechowym. Niemniej jednak stężenie karboksyhemoglobiny we krwi przekraczające 70% wskazuje na trwałe zmiany w mózgu będące rezultatem niedotlenienia, co w efekcie powoduje zgon.



Jak zapobiegać zatruciu?

   Jedną z głównych przyczyn zatruć jest niecałkowite spalanie. Może do niego dojść np. gdy w lokalu nie ma odpowiedniej wentylacji, bo zamknięte są okna - wówczas powstaje tlenek węgla. Aby nie dopuścić do zatrucia nim należy zapewnić możliwość nieustannego dopływu świeżego powietrza do paleniska (kuchni węglowej, pieca, kuchenki gazowej lub pieca gazowego), a także zapewnić łatwy odpływ spalin. Należy też systematycznie oceniać poprawność działania sprzętów, które mogą być źródłem tlenku węgla, sprawdzać szczelność tunelów nawiewnych, kabli wentylacyjnych i kominowych oraz wewnętrznych systemów gazowych.