Data ważności
Data, do której prawidłowo przechowywany środek spożywczy zachowuje swoje właściwości.
Dekstryny
Krótkie łańcuchy zbudowane z cząsteczek glukozy, które powstają w wyniku degradacji skrobi. Stosowane są głównie w przemyśle spożywczym jako środki zagęszczające.
Demineralizacja kości
Proces degradacji tkanki kostnej, związany z utratą wapnia i fosforu z kości. Może być wywołany m.in niedoborem wapnia w pożywieniu, upośledzonym wchłanianiem z przewodu pokarmowego lub zmianami hormonalnymi (menopauza).
Diabetologia
Dział nauk medycznych zajmujący się poradnictwem dietetycznym dla osób chorych na cukrzycę.
|
|
|
Dieta
Pochodzi z języka greckiego od słowa "diaitia". Oznacza ona sposób życia, a szczególności sposób odżywiania się. W obecnych czasach definicja diety jest używana w stosunku do diet odchudzających.
Dieta bezglutenowa
Dieta stosowana przez osoby chore na celiakię. Wymaga eliminowania produktów i przetworów z pszenicy, żyta, jęczmienia i owsa, które zawierają białko gliadynę.
Dieta odchudzająca
Jest to zestaw zaleceń dietetycznych, zazwyczaj w postaci jadłospisów, których celem jest zmniejszenie masy ciała, a co za tym idzie tkanki tłuszczowej. Diety odchudzające powinny być stosowane pod kontrolą specjalisty, najlepiej dietetyka i lekarza bariatry. Szczególnie dotyczy to osób ze znaczną otyłością.
Dietetyczny środek spożywczy
Produkt przeznaczony dla zaspokajania potrzeb żywieniowych osób, których stan fizjologiczny wymaga kontrolowania spożycia określonych składników pokarmowych. Produkt, ze względu na skład lub sposób przygotowania różni się od środków powszechnego spożycia. Przykładem mogą być odżywki dla dzieci i niemowląt.
Dietetyka
Nauka o racjonalnym żywieniu człowieka, łącząca wiedzę takich nauk jak: biologia, biochemia, fizjologia i patofizjologia, medycyna kliniczna, higiena, profilaktyka zdrowia, technologia żywności i techniki przyrządzania pożywienia. Dietetyka bada rolę składników pokarmowych w przemianach materii i energii na poziomie komórek, narządów, układów i całego organizmu. Dzięki, wynikom tych badań możliwe jest wskazywanie zagrożeń wynikających z niewłaściwego odżywiania, weryfikacja dotychczasowych poglądów oraz określenie konkretnych zaleceń i diet najlepiej służących utrzymaniu zdrowia.
Dioksyny
Silnie toksyczne związki, powstające m.in. podczas spalania odpadów oraz pożarów lasów. Z zanieczyszczonego środowiska dioksyny mogą przenikać do żywności, stanowiąc poważne zagrożenie dla zdrowia.
Dług tlenowy
Stan niedoboru tlenu w komórkach, wywołany chwilową niemożnością dostarczenia tego składnika przez układ oddechowy i krwionośny. Dług tlenowy nasila proces beztlenowego spalania glukozy oraz nagromadzenie kwasu mlekowego powodującego ból mięśni. Z procesem powstawania długu tlenowego mamy do czynienia podczas dużego wysiłku fizycznego.
Długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe
Rodzaj kwasów tłuszczowych zawierających 20 lub więcej atomów węgla w cząsteczce. Z punktu widzenia żywieniowego najważniejszymi wielonienasyconymi kwasami tłuszczowymi o długich łańcuchach są kwasy: arachidonowy (AA), eikozapentaenowy (EPA) i dokozaheksaenowy (DHA).
Dodatki do żywności
Substancje normalnie nie spożywane jako żywność, nie będące typowymi składnikami żywności, posiadające lub nie posiadające wartości odżywczej, których celowe użycie technologiczne w czasie produkcji, przetwarzania, preparowania, traktowania, pakowania, paczkowania, transportu i przechowywania spowoduje zamierzone lub spodziewane rezultaty w środku spożywczym albo w półproduktach będących jego komponentami. Substancje dodatkowe mogą stać się bezpośrednio lub pośrednio składnikami żywności lub w inny sposób oddziaływać na jej cechy charakterystyczne. Definicja nie obejmuje substancji dodawanych w celu zachowania lub poprawienia wartości odżywczej.
Dojadanie
Okazyjne spożywanie produktów lub zestawów produktów między zwyczajowymi posiłkami, przeważnie w niewielkich ilościach.
Dwunastnica
Początkowy odcinek jelita cienkiego długości ok. 20 cm, do którego wydzielane są żółć i sok trzustkowy. W dwunastnicy przebiega zapoczątkowany w żołądku dalszy proces trawienia i wchłaniania składników pokarmowych.
Dysgeuzja
Zaburzenia w funkcjonowaniu zmysłu smaku, przejawiające się min. złym odczuwaniem smaku i występowaniem obcych posmaków.
Dyslipidemia
Zaburzenia w obrazie lipidów w krwiobiegu, np. zbyt wysoki stosunek cholesterolu LDL do HDL. Prowadzi do niebezpiecznych zmian w układzie krążenia, rozwoju miażdżycy i chorób serca.
Dysosmia
Zaburzenia w funkcjonowaniu zmysłu powonienia, przejawiające się min. złym odbiorem bodźców zapachowych.
Dyspepsja
Dyspepsja to zaburzenia trawienia i wchłaniania składników pożywienia w przewodzie pokarmowym.
Dżul
Podstawowa jednostka energii w międzynarodowym układzie SI, która równa się 0,239 kalorii. W żywieniu najczęściej używa się jednostek: kilodżul (kJ). 1 kJ = 4,19 kcal.
Efekt jo-jo
Naprzemiennie wahania masy ciała polegające na następującym kolejno po sobie chudnięciu i tyciu, najczęściej wywołany stosowaniem głodówek lub drastycznych diet odchudzających.
Elektrolity
Substancje które po rozpuszczeniu w wodzie rozpadają się na swobodne jony, na skutek czego mogą przewodzić prąd elektryczny. W organizmie człowieka, utrzymanie odpowiedniego stężenia jonów (sodu, chloru, potasu) ma kluczowe znaczenie dla zachowania równowagi wodnej i kwasowo-zasadowej oraz prawidłowego przewodnictwa nerwowego.
Emulgator
Związek chemiczny ułatwiający rozpraszanie jednej cieczy w drugiej, w wyniku czego powstaje emulsja. W żywności jako dodatek do żywności emulgatorem jest np. lecytyna, natomiast w przewodzie pokarmowym kwasy żółciowe.
Enterogastron
Hormon peptydowy przewodu pokarmowego. Wydzielany przez błonę śluzową jelita cienkiego, a dokładnie dwunastnicy pod wpływem zetknięcia się z nią tłuszczów pokarmowych. Hamuje wydzielanie soku żołądkowego (głównie kwasu solnego) i zwalnia perystaltykę żołądka, przyśpiesza i ułatwia gojenie się owrzodzeń przewodu pokarmowego.
Enzymy
Wielkocząsteczkowe białkowe katalizatory przemian w organizmach żywych niezbędne do każdej chemicznej i biologicznej reakcji. Enzymy biorą udział w procesach wzrostu, procesach przemiany materii, wykorzystaniu pokarmów, zwalczaniu zagrożeń (np. wolnych rodników) i innych.
Enzymy amylolityczne
Grupa enzymów trawiennych odpowiedzialna za rozkład skrobi. Występują w ślinie, soku trzustkowym oraz jelitowym.
Enzymy lipolityczne
Grupa enzymów trawiennych odpowiedzialna za uwalnianie kwasów tłuszczowych z trójglicerydów, lipoprotein lub związanych estrowo z witaminami rozpuszczalnymi w tłuszczach. Występują w ślinie, soku żołądkowym lub jelitowym.
Enzymy proteolityczne
Grupa enzymów trawiennych odpowiedzialna za rozkładanie białek lub peptydów do wolnych aminokwasów. Występują w soku żołądkowym, trzustkowym, jelitowym.
Enzymy trawienne
Związki białkowe obecne w przewodzie pokarmowym, które przyspieszają proces trawienia, czyli rozkładu cząsteczek pokarmowych na związki prostsze, które mogą być wchłonięte przez organizm. Wyróżnia się trzy zasadnicze grupy: proteazy - rozkładające białka, amylazy - rozkładające skrobię oraz lipazy - rozkładające tłuszcze
Ergokalcyferol
Inaczej witamina D2. Witamina rozpuszczalna w tłuszczach.
Fenyloketonuria
Genetycznie uwarunkowane schorzenie polegające na uszkodzeniu genu umożliwiającego przemianę fenyloalaniny do tyrozyny. W wyniku niedoboru tyrozyny dochodzi do uszkodzenia mózgu i upośledzenia umysłowego. Dzieci chore na fenyloketonurię muszą stosować specjalną dietę opartą na preparatach białkowych pozbawionych fenyloalaniny oraz unikać produktów słodzonych aspartamem.
Ferrytyna
Białko wiążące jony żelaza i przechowujące je w wątrobie w formie łatwodostępnej i nieszkodliwej. Stężenie ferrytyny w osoczu odzwierciedla zapasy żelaza w organizmie. Poniżej 12 ug/l świadczy o ich wyczerpaniu, a powyżej 300 ug/l o nadmiernym nagromadzeniu.
Fibryna
Białko proste o włóknistej budowie, wytrącające się z osocza podczas krzepnięcia krwi.
Fibrynogen
Białko wchodzące w skład osocza krwi. Stanowi ok. 5% wszystkich białek osocza. Wytwarzany w wątrobie, uczestniczy w procesie krzepnięcia krwi, przechodząc w fibrynę.
Fityniany
Sole kwasu fitynowego. Występują w zbożach (szczególnie otrębach), nasionach roślin strączkowych oraz orzechach. Osłabiają wchłanianie minerałów takich jak wapń, magnez, żelazo i cynk oraz uniemożliwiają ich wykorzystanie przez organizm.
Flawoproteidy
Białka zawierające pochodną ryboflawiny. Wraz z witaminą B12 biorą one udział w procesach utleniania i redukcji.
Fortyfikacja
Wzbogacanie żywności składnikami odżywczymi poprzez dodanie ich do jedzenia bez względu czy wcześniej w nich występowały, czy tez nie.
Fosfataza
Enzym który odczepia reszty kwasu fosforowego z fosfolipidów. Występuje w soku jelitowym.
Fosfolipidy
Lipidy, w których skład wchodzą glicerol, kwasy tłuszczowe, kwas fosforowy związany z zasadą azotową. Fosfolipidy stanowią istotny składnik budowy błony komórkowej, są również głównym składnikiem lipidowym błon cytoplazmatycznych. Najbardziej znanym fosfolipidem jest lecytyna.
Fotosynteza
Złożona przemiana chemiczna zachodząca pod wpływem światła w tkankach roślinnych zawierających chlorofil. Prowadzi do powstawania węglowodanów z dwutlenku węgla i wody.
Fruktoza
Cukier prosty, wchodzi w skład dwucukru - sacharozy występuje w owocach i miodzie. Jest znacznie słodsza od sacharozy lub glukozy, dobrze rozpuszcza się w wodzie. W wyniku fermentacji fruktoza ulega przemianie do etanolu.
Konkurs. Wygraj zestaw wartościowych olejów!