Jak prawidłowo prowadzić dzienniczek bieżącego spożycia?

   Dziennik bieżącego spożycia (dziennik bieżącego notowania, bieżące spożycie), to nic innego niż sposób wykorzystywany przez dietetyków do oceny sposoby żywienia pacjenta. Polega na dokładnym zapisywaniu wszystkich ilości i rodzaju produktów spożywczym spożytych w ciągu wskazanej przez dietetyka liczby dni (najczęściej 3 lub 7 dni). Bieżące notowanie oprócz tego, że pozwala ocenić sposób żywienia, pomaga wprowadzić zmiany w zwyczajach żywieniowych oraz ułatwia wskazać błędy popełniane przez pacjenta.

   Dziennik bieżącego spożycia informuje o porach i ilościach spożywanych w ciągu dnia posiłków, rodzajach spożytych produktów żywnościowych z uwzględnieniem ich gramatury (masy) oraz technik i sposobów przyrządzania potraw. W celu prawidłowej oceny sposobu żywienia ważne jest odpowiednie dokonanie zapisu wszystkich spożywanych produktów i potraw. Poniżej instrukcja odpowiedniego prowadzenia bieżącego notowania spożycia oraz wskazanie najczęściej popełnianych przez pacjentów błędów.

1. Wybór dni

   Jeśli dietetyk zaleca prowadzenie dziennika bieżącego spożycia przez tydzień, dokonujemy notowania przez 7 kolejnych dni. Jeśli są to 3 dni, powinny być to 2 dni robocze i 1 dzień weekendowy.

   Dni wolne od pracy różnią się bowiem porami oraz ilością i jakością spożywanych produktów. Niestety często zdrowe odżywianie w weekendy odchodzi w zapomnienie i ustępuje dużej ilości alkoholu i niezdrowej żywności typu fast food, czy słodyczy.



2. Pory posiłków

   Często zdarza się tak, że to, co dla jednej osoby jest porą obiadu, dla drugiej może być godziną śniadania. Jest to uzależnione od trybu naszego życiu, w tym wykonywanej pracy zawodowej.

   Dlatego też należy notować godziny spożywanych posiłków, uwzględniając porę "pierwszego" i "ostatniego" posiłku, unikając sformułowań "śniadanie", "obiad", "kolacja". Jeśli szablon dziennika operuje taką terminologią, spokojnie można ją przekreślić i napisać godzinę posiłku, dopisując "posiłek I".



3. Ilość spożywanej żywności

   W dzienniku bieżącego notowania należy uwzględnić wszystkie spożyte danego dnia produkty spożywcze. Nie ma znaczenia, czy jest to prawidłowo zbilansowany obiad, który spożywamy w domu z rodziną, czy zjedzone w pośpiechu cukierki, popite słodkim gazowanym napojem.

   Na spożycie żywności, podaż składników odżywczych oraz kaloryczność naszej diety mają wpływ wszystkie zjedzone produkty, a nie tylko te, które spożywamy w największej ilości, lub które stanowią element "pełnego posiłku".

   Często zapominamy też o uwzględnieniu dodatku mleka i cukru do kawy, czy herbaty, szklanki słodkiego napoju, oleju użytego do smażenia, czy drobnych przekąsek (ciasteczek, cukierków).



4. Nazewnictwo potraw i produktów

   Spożywając posiłek doskonale widzimy, co znajduje się na naszym talerzu. Niestety dietetyk nie ma takiej możliwości dlatego należy jak najdokładniej opisać spożywany posiłek, uwzględniając jak najwięcej widocznych dla nas składników. Niestety pisząc:

Skład potrawy: ryba, kasza, surówka z warzyw

nie informujemy dietetyka o tym, co faktycznie spożyliśmy. Dlaczego?

   Każdy produkt spożywczy różni się wartością odżywczą i kalorycznością, zatem:

- ryba może być tłusta (np. łosoś, makrela), lub chuda (np. dorsz, pstrąg)
- ryba może być gotowana, smażona, pieczona, w panierce, w sezamie, w oliwie, w śmietanie, surowa
- kasza może być np. gryczana, jaglana, jęczmienna, kuskus
- surówka może być z kapusty surowej lub kiszonej, marchwi i wielu innych warzyw, dodatkowo może być z dodatkiem oleju, cukru, majonezu lub tylko dodatkiem soku z cytryny.

   Dlatego tez dokładnie należy uwzględniać jak najwięcej słów określających daną potrawę. Przykład prawidłowego zapisu w tym przypadku to:

Łosoś gotowany na parze z sokiem z cytryny i masłem, kasza gryczana gotowana, surówka z białej surowej kapusty, cebuli, pomidorów i marchwi  z dodatkiem soli, pieprzu i oliwy z oliwek



5. Gramatura / miary / masa produktów

   Masa spożytego produktu to zdecydowanie najtrudniejsza część bieżącego notowania. W przypadku gotowych produktów w opakowaniach znamy ich masę, która zgodna jest z informacją producenta.

np. kubek jogurtu naturalnego 1,5 % tłuszczu - 200 gramów.

   Niestety w przypadku przygotowywanych samodzielnie dań często nie znamy gramatury produktu. Nie każdy również w domu posiada wagę kuchenną, na której dokładnie można zważyć ilość spożywanej żywności. Dlatego też skorzystać można z domowych miar kuchennych, czyli "szklanka", "łyżka"

np. szklanka suchego ryżu, łyżka masła.

   Często też spożywając posiłek przygotowany przez inną osobę lub w restauracji nie znamy ilości użytych produktów. W takim wypadku możemy posłużyć się "Albumem fotografii produktów i potraw" Instytutu Żywności i Żywienia dostępnym w Internecie. Jest to zbiór zdjęć, które informują o masie danej wielkości potrawy. Np. masie talerza zupy jarzynowej, czy masie kotleta mielonego.

   Prawidłowy zapis użyty w bieżącym notowaniu to:

Łosoś - 100 gramów
Masło - 1 łyżeczka i/lub 5 gramów
Kasza gryczana sucha - 5 łyżek i/lub 50 gramów
Surówka - 5 łyżek i/ lub 100 gramów



6. Procesy technologiczne

   Często popełnianym błędem jest nieuwzględnienie procesu technologicznego używanego do przygotowywania potraw. Istnieje bowiem ogromna różnica między łososiem gotowanym na parze, a smażonym w głębokim tłuszczu. Dlatego też należy bezwzględnie zapisywać proces stosowany do obróbki żywności (gotowanie, smażenie w głębokim tłuszczu, pieczenie tradycyjne, pieczenie beztłuszczowe, grillowanie, duszenie, marynowanie, wędzenie).

   Łosoś gotowany na parze z sokiem z cytryny i masłem, kasza gryczana gotowana, surówka z białej surowej kapusty, cebuli, pomidorów i marchwi z dodatkiem soli, pieprzu i oliwy z oliwek, 2 ziemniaki smażone w głębokim tłuszczu



7. Napoje

   Niestety często zapominamy uwzględnić wypijane w ciągu dnia napoje. Jest to równie ważny aspekt oceny spożycia żywności. Należy uwzględnić ilość i rodzaj wypijanych w ciągu dni płynów, dopisując również użyte do nich dodatki, zwłaszcza w postaci cukru, miodu, czy mleka i śmietanki

np.
- szklanka wody mineralnej niegazowanej
- filiżanka kawy espresso
- filiżanka kawy espresso z łyżeczką cukru
- filiżanka kawy espresso z łyżeczką cukru i 20 g mleka 1,5%
- szklanka zielonej herbaty z 2 łyżeczkami cukru



Przykład prawidłowego dzienniczka bieżącego spożycia