Borelioza (krętkowica kleszczowa) - objawy, przyczyny i leczenie

   Borelioza to najczęściej występująca choroba odkleszczowa na świecie. Zakażenie zachodzi w wyniku ukłucia i pasożytowania kleszcza w skórze. Rumień wędrujący to najczęstszy symptom początkowej fazy boreliozy. Pojawia się u 50-80% ludzi zakażonych i jest wyłącznym sygnałem zarezerwowanym tylko dla krętkowicy. Inne wczesne zmiany to nacieki skórne i objawy grypopodobne. Borelioza - zapoznaj się  objawami i przyczynami choroby. Jak wygląda jej leczenie?

   Borelioza (inaczej krętkowica kleszczowa lub choroba z Lyme) jest zakaźną chorobą, którą wywołują bakterie zaliczane do krętków. Najczęstszymi podgatunkami powodującymi chorobę są bakterie: Borrelia burgdorferi sensu stricto, Borrelia afzelii oraz Borrelia agarinii. Mikroorganizmy chorobotwórcze są przenoszone na człowieka przez kleszcze z gatunku Ixodes. Zainfekowanie zachodzi w wyniku ukłucia i pasożytowania kleszcza w skórze. Rezerwuarem (miejscem bytowania) krętka są też liczne gatunki zwierząt, przede wszystkim gryzoni. Po ukąszeniu kleszcza może powstać tzw. rumień wędrujący, który rozwija się w kilku fazach. Od chwili ugryzienia kleszcza na skórze pojawia się czerwona plamka, która wraz z biegiem czasu zaczyna zwiększać swój kaliber. Przyjmuje płaską pierścieniowatą strukturę oraz wielokrotnie (lecz nie zawsze) przejaśnia się w części środkowej. Rumień wędrujący pojawia się u 50-80% ludzi zarażonych. Co istotne - jest wyłącznym sygnałem zarezerwowanym tylko dla krętkowicy kleszczowej. Może się ujawnić w ciągu 3-30 dni od chwili ukąszenia. Rumieniowi mogą akompaniować nieostre objawy grypopodobne: pogorszenie samopoczucia, bóle mięśni, gorączka, osłabienie stawów, powiększenie pobliskich węzłów chłonnych oraz bóle głowy.

Czynnik chorobotwórczy

   W Europie boreliozę wywołują krętki Spirochaeta z następujących gatunków: Borrelia burgdorferi, Borrelia afzelii i Borrelia garinii. Z wymienionych mikroorganizmów najczęściej przenoszonym gatunkiem jest Borrelia burgdorferi.



Przenoszenie

   Borrelia burgdorferi może być przenoszona na 3 różne sposoby:

- wprost pomiędzy kleszczami
- w wyniku żywienia się niezakażonego kleszcza na zakażonym kręgowcu
- w wyniku żywienia się zakażonego kleszcza na niezakażonym kręgowcu.



Epidemiologia

   Borelioza to najczęściej występująca choroba odkleszczowa na świecie. Każdego roku stwierdza się prawie 86 000 przypadków choroby u ludzi, w tym w Europie 77%. W Afryce diagnozuje się najmniej zachorowań wśród ludzi (<1%), w Azji - 4%, a w Ameryce Północnej - 19%.



Bolerioza - patomechanizm

   Bakteria przenika do organizmu na skutek ukłucia kleszcza. Jej migracja w ciele gospodarza trwa od 17 do 72 godzin od momentu wkłucia. W ślinie kleszcza znajdują się składniki znieczulające, które zaburzają odpowiedź odpornościową w obszarze ukłucia, co usprawnia zakażenie. W ślinie kleszcza są zawarte enzymy, które mają właściwości rozszerzające naczynia krwionośne, z kolei antykoagulanty zatrzymują proces zrastanie się rany, zaistniałej na skutek ukąszenia. W wyniku reakcji zapalnej na bakterie, tworzy się wczesna zmiana skórna, czyli rumień wędrujący. Krętki bytują wewnątrz komórek ciała i naruszają granicę krew-mózg, co generuje pewne problemy podczas kuracji antybiotykami. W ciągu paru tygodni od momentu ukłucia kleszcza, krętki Borrelia szerzą się przez krew do oddalonych miejsc - mięśnia sercowego, stawów, nerwów. Nieleczone zakażenie może utrzymywać się miesiącami, a nawet latami, mimo produkcji przeciwciał przeciw bakterii. Borrelię wykrywa się w znacznych ilościach w obszarach rdzenia kręgowego oraz we wzgórzu.



Objawy boreliozy

   Początkowym objawem choroby jest ukazanie się znamiennego rumienia charakteryzującego się obwodowym poszerzaniem oraz wewnętrznym ustępowaniem. Rumień wędrujący to najczęstszy symptom początkowej fazy boreliozy. Innymi wczesnymi zmianami są nacieki skórne i objawy grypopodobne, takie jak: ból głowy, zmęczenie i podwyższona temperatura. Początkowe objawy utrzymują się maksymalnie do 3 miesięcy. U niektórych osób może pojawić postać wczesna rozsiana, która często przechodzi w zapalenie stawów, neuroboleriozę albo zapalenie serca. Po wielu latach od zainfekowania, u niektórych zakażonych ludzi mogą pojawić się: chroniczne zapalenie stawów, zanikowe zapalenie skóry, a także komplikacje neurologiczne. Krętkowicę kleszczową rozpoznaje się na podstawie dodatniego testu serologicznego. Choroba daje charakterystyczne objawy, także można ją również wykryć poprzez samoobserwację.



Prewencja

   Profilaktyka boreliozy opiera się zasadniczo na unikaniu ukłucia przez kleszcze, poprzez:

- unikanie wycieczek w miejsca, gdzie może przebywać mnóstwo kleszczy,
- unikanie spacerowania po łąkach, zaroślach, gąszczach, poza ścieżkami leśnymi
- noszenie odpowiednich ubrań, które okryją w miarę dokładnie ciało (spodnie z długimi nogawkami, bluzę lub koszulę z długimi rękawami, zakryte obuwie),
- używanie preparatów do nasycania obuwia i odzieży mających w składzie permetrynę oraz jej wtórne,
- wystrzeganie się siadania na powalonych pniach drzew (tam najczęściej bytują nimfy, czyli młodociane postacie kleszczy),
- używanie repelentów, czyli preparatów, które odstraszają kleszcze,
- po powrocie z lasu, precyzyjne sprawdzanie ciała.



Jak leczy się boreliozę?

   Chorobę leczy się pod obserwacją lekarza, który przepisuje pacjentowi wskazane antybiotyki. Rodzaj kuracji jest uzależniony od postaci boreliozy. Bakteria może bowiem zająć różne organy oraz układy w organizmie, co koreluje z rozmaitymi symptomami. Nierzadko towarzyszą boreliozie koinfekcje (zakażenie innym patogenem). Należą do nich:

- babeszjoza
- kleszczowe zapalenie mózgu
- gorączka Q
- bartoneloza
- anaplazmoza granulocytarna
- tularemia.

   W przypadku ciężkich objawów, które zagrażają życiu pacjenta, niezbędne jest leczenie szpitalne.



Leczenie poszczególnych postaci boreliozy

- Rumień wędrujący: pojawia się w początkowej fazie boreliozy. Antybiotykoterapia trwa przeważnie 14-28 dni, zazwyczaj stosuje się cefuroksym, doksycyklinę bądź amoksycylinę, nieraz przez 5-10 dni podaje się azytromycynę.
- Boreliozowe zapalenie serca: w tej postaci krętkowicy medykamenty są podawane od 28 do 30 dni (doksycyklina, ceftriakson lub amoksycylina). Realny jest pełny powrót do zdrowia nawet w 90% przypadków.
- Boreliozowe zapalenie stawów: przez 28-30 dni pacjentowi podaje się doksycyklinę.
- Zanikowe chroniczne zapalenie skóry: może się pojawić nawet po kilku latach od zarażenia krętkowicą. Leczenie antybiotykami trwa minimum 14 dni, a maksymalnie 21 dni. Stosuje się doustnie cefuroksym, amoksycylinę i doksycyklinę albo dożylnie ceftriakson.
- Neuroborelioza: leczenie wczesnej neuroboreliozy przebiega nieco inaczej, niż leczenie neuroboreliozy późnej. Zazwyczaj stosuje się dożylnie ceftriakson. Kuracja antybiotykiem trwa 21-28 dni. Lekarze, zamiast ceftriaksonu mogą podawać także doksycyklinę. Lek zażywa się doustnie przez 14-28 dni.

   Antybiotyki wykorzystywane w leczeniu boreliozy to penicylina, tetracykliny, cefalosporyna, minocyklina oraz metronidazol. Medykamenty trochę inaczej dostosowuje się dla dzieci (do 8 roku życia), kobiet ciężarnych oraz ludzi z alergiami na poszczególne środki. Wolę o preferowanej terapii uzgadnia lekarz. Jeżeli boreliozie współtowarzyszą koinfekcje, należy wszcząć osobne leczenie zorientowane na te jednostki chorobowe.



Dieta przy boreliozie

Dieta przeciwgrzybiczna

   W leczeniu boreliozy wzrasta ryzyko rozwoju grzybic. Obiegające krew drobnoustroje, mogą zająć organy, przyczyniając się nawet do zgonu. Rodzaj drożdży najczęściej spotykanych u ludzi to Candida Albicans (Bielnik Biały). Zasiedla on naturalnie mikrobiom człowieka. Kiedy ten gatunek zacznie się gwałtownie rozwijać w ciele (na skutek nadmiernego spożycia cukrów oraz przyjmowania antybiotyków), wtedy spotykamy się z kandydozą. System odpornościowy człowieka jest w stanie zwalczać drożdże, o ile nie rozwijają się one zbyt szybko, a krwinki białe nie są osłabione. Założeniem diety przeciwgrzybiczej jest wyeliminowanie z diety produktów obfitujących w cukry proste, w celu zapobiegania wzrostowi poziomu glukozy we krwi.

   Dieta przeciwgrzybicza zakłada unikanie spożywania:

- cukru, słodyczy, wyrobów ciastkarskich, piekarniczych, cukru ukrytego w żywności przetworzonej (np. w płatkach śniadaniowych, ketchupie itp.)
- owoców z dużą ilością cukrów prostych np. owoców suszonych i kandyzowanych, bananów.
- przetworów mlecznych, wśród których można wymienić m.in. kefiry, kremy, serki, słodkie jogurty maślanki, desery mleczne, sery.
- alkoholu
- produktów mącznych, w szczególności pszennych: makaronów, pieczywa, klusek, pierogów itp.
- zamienników cukru: miodu, syropu klonowego, melasy, syropu daktylowego.
- drożdży oraz wszystkich wyrobów, które mają w swoim składzie drożdże np. wino, pieczywo, piwo, pączki.
- produktów wysoko przetworzonych pozbawionych błonnika.
- octu i produktów z octem.


Dieta wspomagająca system odpornościowy

   Podczas leczenia boreliozy należy szczególnie zadbać o układ immunologiczny. Konieczna jest prawidłowa podaż witamin: A, D, C, E, oraz B12, a także preparatów na regenerację chrząstki stawowej i kolagenu, ponieważ bakteria pobiera z tkanki chrzęstnej składniki odżywcze. Wyjątkową uwagę należy zwrócić na podaż witaminy C, a w razie potrzeby wdrożyć jej suplementację. Dzięki witaminie C tworzy się kolagen, organizm skuteczniej walczy z chorobą i pomaga w usuwaniu krętków. Poza witaminą C pierwszorzędnymi związkami odbudowującymi kolagen są: kwas krzemowy, siarczan glukozaminy, a także  selen, cynk i miedź. Natomiast magnez łagodzi drżenia mięśni, ich skurcze, a także bóle mięśniowe. W leczeniu choroby może pomóc ziołolecznictwo (m.in. szczeć, czystek, jeżówka - echinacea, vilcacora) oraz terapia probiotykami.


Dieta przeciwzapalna i odtruwająca

   W trakcie kuracji eliminującej bakterie Borrelia następuje uwalnianie neurotoksyn do organizmu. Te substancje nasilają stany zapalne i symptomy choroby. Momentalne pogorszenie stanu zdrowia pacjenta w czasie leczenia, to inaczej reakcja Herxa. Objawia się męczącymi bólami kostno-stawowy oraz problemami immunologicznymi lub neurologicznymi. Wskazane jest wzbogacenie diety o składniki przeciwzapalne (np. kurkumę, chilli, cynamon, czarny pieprz). Należy również zwiększyć w diecie podaż płynów. Woda pomaga oczyszczać organizm z toksyn, które krążą w organizmie i zapobiega ponownym infekcjom. Wyjątkową uwagę warto poświęcić także swojej wątrobie: eliminacja alkoholu oraz pozostałych używek, to dobra inicjatywa dla polepszenia jej funkcjonowania. Środki te dodatkowo upośledzają podstawowy filtr organizmu, tym bardziej warto je wykluczyć. Do swojej diety warto wprowadzić karczochy, ostropest plamisty albo inne środki ziołowe poprawiające pracę narządu.



Dieta - podsumowanie

   Krótko mówiąc, dieta przy krętkowicy kleszczowej jest nieodzownym elementem wspomagającym jej leczenie. Przeciwdziała komplikacjom powstałym podczas terapii, wspiera układ odpornościowy oraz detoksykację. Dietę powinna być dobierana indywidualnie dla chorego. Najlepiej, aby ułożył ją profesjonalista (dietetyk), który uwzględni wyniki badań, stan pacjenta oraz stadium leczenia choroby.