Jagoda kamczacka - właściwości zdrowotne i zastosowanie

   Jagoda kamczacka to gatunek wiciokrzewu sinego, którego owoce wykorzystywane są w tradycyjnej medycynie ludowej już od dawna. Chociaż roślina wyglądem przypomina czarną jagodę i borówkę amerykańską, nie jest z nimi spokrewniona. Owoce jagody kamczackiej są bogate w składniki odżywcze i związki biologicznie czynne. Produkt jest więc zdrowym i smacznym składnikiem diety. Poznaj właściwości zdrowotne i zastosowanie jagody kamczackiej.

   Jagoda kamczacka (Lonicera caerulea L. var. kamtschatica Sevast.) - gatunek krzewu zaliczanego do rodzaju przewiertniowatych (Caprifoliaceae Juss.), pochodzący z północno-wschodniej Azji. W Polsce prawidłowa nazwa rośliny to wiciokrzew kamczacki, ponieważ jest to odmiana wiciokrzewu. W wielu państwach świata także w Polsce jagoda kamczacka jest uprawiana (uprawia się wyłącznie gatunki uprawne - kultywary). Roślina jest krzewem o wzniesionym i spoistym kroju, który osiąga maksymalnie 2 m wysokości. Jest to gatunek długowieczny, może bowiem dożyć nawet 35 lat. Zakwita już na początku kwietnia. Ma krótką szypułkę, na której znajdują się dwa zwisające kwiaty o biało-żółtej barwie, których długość wynosi ok. 1,5 cm. Natomiast owoce o wydłużonym kształcie są bardzo mięsiste i mają fioletowo-czarny kolor. Pokryte są niebieskim, woskowym nalotem i mogą osiągać długość od 2 do 3 cm oraz szerokość do 1 cm. Jagody kamczackie są soczystymi owocami o słodko-kwaśnym smaku z nutą goryczki. Zaczynają dojrzewać od połowy maja.

Kultywary jagody kamczackiej

'Czelabinka' - owoce o gruszkowatym kształcie.
'Dlinnopłodna' - odmiana o dużych jagodach, bez goryczki.
'Wołoszebnica' - odmiana o dużych jagodach z nieregularną powierzchnią.
'Sinoglaska' - jagody mają kolisty kształt.



Jagoda kamczacka - wartości odżywcze

Najważniejszymi substancjami odżywczymi zawartymi w jagodzie kamczackiej są:

- witaminy z grupy B
- witamina A (beta karoten)
- witamina C
- miedź
- krzem
- magnez
- fosfor
- mangan
- żelazo
- flawan-3-ole (epikatechina)
- flawony (apigenina)
- kwasy organiczne (kwas kawowy, chlorogenowy, ferulowy, rozmarynowy, gentyzynowy, p-kumarowy, m-kumarowy i wanilinowy)
- antocyjany (m.in. cyjanidyno-3-glukozyd, peonidyno-3-rutynozyd, pelargonidyno-3-glukozyd)
- flawonole (kwercetyno-3-glukozyd, kwercetyno-3-rutynozyd, kwercetyna)
- epikatechiny.



Jagoda kamczacka - roślina uprawna

   Jagody kamczackie mają wiele wartości odżywczych. Należą do tej grupy owoców, które w warunkach naturalnych dojrzewają w Polsce najwcześniej. W naszym kraju krzewy jagody kamczackiej uprawia się dopiero od niedawna, ale na chwilę obecną zyskują coraz większą popularność, głównie w uprawie amatorskiej. Wiciokrzew nie jest odpowiedni do uprawy towarowej z uwagi na trudny zbiór owoców oraz ich niską wydajność. Owoce mogą znaleźć zastosowanie do produkcji wina, zwłaszcza przez amatorów, aczkolwiek w Polsce istnieją już pierwsze specjalistyczne winiarnie. Krzew może wytrzymać mrozy do -45°C, natomiast kwiaty do -8°C. Okazy najlepiej sadzić w miejscach nasłonecznionych, na glebie żyznej, wzbogaconej obornikiem.



Metoda uprawy jagody kamczackiej

   Krzewy jagody kamczackiej (z racji na zapylanie krzyżowe) najlepiej sadzić obok siebie (między dwiema roślinami zachować odstęp nie większy niż 1 m). Jeden krzak również wyda plony, ale słabsze. Rośliny nie należy przycinać, ale na starszych krzewach można odciąć stare pędy.



Jagoda kamczacka - wpływ na zdrowie

   W dotychczas przeprowadzonych badaniach udokumentowano wiele właściwości antyoksydacyjnych jagody kamczackiej, mocno związanych z potencjałem kardioprotekcyjnym, antynowotworowym, neuroprotekcyjnym i przeciwzapalnym. Dodatkowo potwierdzono jej właściwości przeciwdrobnoustrojowe, antyseptyczne, przeciwcukrzycowe oraz antywirusowe. Wymienione cechy są rezultatem m.in. obecnych w jagodach bioaktywnych związków fenolowych, do których zalicza się kwercetynę, kwas chlorogenowy i antocyjany. W surowcu zidentyfikowano także substancje irydoidowe, które występują naturalnie w niewielu owocach (m.in. w żurawinie, borówkach, dereniu). W jagodach znajduje się też sporo witaminy C.

   Regularne jedzenie jagody kamczackiej oddziałuje korzystnie na profilaktykę zdrowia i zapobieganie chorobom cywilizacyjnym. Zawarte w owocach antyoksydanty gaszą reaktywne formy tlenu, co wiąże się ze zmniejszeniem przejawów starzenia. Unikalny skład jagód wpływa także na ich właściwości przeciwnowotworowe. Analizy wskazują, iż wyciąg z owoców zapobiega kancerogenezie, chroniąc DNA przed defektami. Spożywanie owoców łagodzi niekorzystny wpływ stresu oksydacyjnego, który jest efektem m.in. promieniowania UV, wstrzymując tworzenie wolnych rodników. Ponadto eksperci zauważyli, że komórki raka wykazują skłonność do obumierania pod wpływem działania skoncentrowanego wyciągu z jagód. Jagoda kamczacka ma także potencjał przeciwzapalny. Przewlekłe stany zapalne, mogą przyczynić się do rozwoju cukrzycy, arteriosklerozy, schorzeń neurodegeneracyjnych, a nawet nowotworu. Dowiedziono, że wpływ przyjmowania owoców jagody kamczackiej jest podobny do działania diklofenaku - powszechnie stosowanego medykamentu o właściwościach przeciwzapalnych. Ponadto, wykazano, że spożywanie owoców może zabezpieczyć przed rozwojem stanów zapalnych oczu, zwłaszcza zapalenia błony naczyniowej.

   Regularne spożywanie jagody kamczackiej ma również wpływ na utrzymanie właściwej masy ciała i przeciwdziałanie chorobom metabolicznym. Należy także nadmienić, że owoce mają właściwości przeciwcukrzycowe. Z roku na rok wzrasta ilość zachorowań na cukrzycę typu 2, z tego powodu ważne jest wprowadzenie do diety produktów spowalniających rozwój tej choroby. Jagody są też polecane diabetykom, bo pomagają utrzymać optymalne stężenie cukru we krwi. Fitozwiązki obecne w surowcu sprawnie neutralizują enzymy odpowiadające za powstawanie hiperglikemii. Dowiedziono, że jagoda kamczacka działa silniej niż wiśnie, borówka amerykańska, agrest czy porzeczki. Owoce mają istotne znaczenie w walce ze schorzeniami wątroby, głównie poprzez zmniejszanie hepatotoksyczności. Konsumpcja jagód hamuje aktywowanie enzymów wątrobowych, których stężenie jest wyższe w przypadku uszkodzenia wątroby. Badania pokazały, że suplementacja owocami może chronić przed stłuszczeniem wątroby i rozwojem otyłości (wywołanym dietą wysokotłuszczową). Zauważono też, że taka suplementacja polepsza wrażliwość na insulinę.

   Owoce i skumulowane w nich substancje mogą być stosowane nie tylko przy chorobach wątroby, ale także w schorzeniach neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera czy w chorobie Parkinsona. Wyniki badań dostarczyły informacji, że jedzenie jagody kamczackiej usprawnia funkcje motoryczne i poznawcze, zwłaszcza u ludzi starzejących się. Wysoki poziom antocyjanów ma dobroczynny wpływ na układ sercowo-naczyniowy, zapobiegając niedokrwieniu i obniżając ryzyko zawału mięśnia sercowego. Zarówno długo, jak i krótkotrwała konsumpcja owoców przyczynia się do zmniejszenia stężenia trójglicerydów i cholesterolu. Poprzez spożycie surowca może nastąpić również spadek ciśnienia krwi - za to działanie odpowiada głównie kwercetyna. Na tym nie koniec - cennych właściwości roślina ma dużo więcej. Korzystnie wpływa na nadczynność tarczycy, minimalizując poziom hormonu TSH w ciele. Natomiast ekstrakt z owoców ma działanie przeciwdrobnoustrojowe. Może spowalniać wzrost szczepów bakterii patogennych, takich jak: Enterococcus faecalis, Staphylococcus epidermidis, Candida parapsilosis, a także drobnoustrojów przenoszonych przez pokarm: Campylobacter jejuni, Escherichia coli i Listeria monocytogenes, nie zabijając równocześnie pożytecznych bakterii probiotycznych. Aktywność ta jest szczególnie ważna, z racji na zdolność jagody kamczackiej do osłony przed chorobami układu pokarmowego i jamy ustnej. Jagody są polecane dla osób z problemami trawiennymi. Pomagają także zwalczać objawy zapalenia dróg moczowych. Warto dodać, że nie tylko owoce mają nieoceniony wpływ na zdrowie. Okazuje się, że spożywanie kwiatów wiciokrzewu może chronić przed przeziębieniem, kora ma właściwości moczopędne, a liście mogą pomóc w przypadku infekcji gardła.



Zastosowanie jagody kamczackiej

   Dalekowschodnia (japońska i chińska) oraz rosyjska medycyna ludowa wykorzystuje owoce jagody kamczackiej jako panaceum na dolegliwości układu pokarmowego, wysokie ciśnienie, malarię i infekcje wywoływane przez bakterie. Poza tym stosuje się je w celu wzmocnienia układu immunologicznego i ogólnego stanu zdrowia. Prewencyjnie jagodę kamczacką stosuje się przeciw miażdżycy, niedokrwistości i jaskrze. Sok z owoców jagody sprawdzi się w leczeniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Zewnętrznie może być używany do niwelowania oznak chorób skóry. Natomiast nalewka z owoców jest polecana na problemy trawienne oraz w domowej kuracji wspierającej organizm w czasie zwiększonej zachorowalności na grypę i przeziębienie.



Jagoda kamczacka - zastosowanie w kuchni

   Owoce jagody kamczackiej mogą być jedzone na surowo i co ciekawe, w smaku przypominają czarną borówkę. Mogą być samodzielną przekąską albo dodatkiem do ciast, lodów czy deserów. Z jagody kamczackiej można przyrządzać zdrowe i pyszne przetwory, jak też soki, dżemy, nalewki i wina. Owoce nadają się do mrożenia i suszenia. W Japonii popularnością cieszą się jogurty oraz słodycze z ich dodatkiem.