Proces przyswajania żelaza odbywa się w układzie trawiennym. Przygotowanie żelaza do wchłonięcia do ustroju rozpoczyna się w soku żołądkowym. Prawdziwa kaskada biochemicznych reakcji odbywa się w dwunastnicy. Kiedy już atomy dwuwartościowego żelaza są gotowe do przejścia z jelit do krwiobiegu, mogą pojawić się pewne bariery - zaburzenia wchłaniania.
|
|
Za mało ferrytyny
Ferrytyna jest białkiem występującym w mięśniach, szpiku kostnym i śledzionie, a także w wątrobie. Jej poziom u mężczyzn powinien wynosić 15-400 mikrogramów na litr krwi, a u kobiet w granicach 10-200 mikrogramów na litr krwi. Badanie polegające na oznaczeniu poziomu ferrytyny jest zalecane w przypadku, gdy wyniki badań hematokrytu i hemoglobiny wskazują na ich niedobór. Zbyt niski poziom ferrytyny jest kojarzony z niskim poziomem spożycia żelaza.
Hepcydyna też potrzebna
Hepcydyna jest peptydowym hormonem wytwarzanym przez wątrobę. Pełni on ważną rolę w regulowaniu gospodarki żelazem. Jej działanie polega na hamowaniu wchłaniania żelaza z przewodu pokarmowego i uwalnianie go z makrofagów. W efekcie hepcydyna prowadzi do obniżenia stężenia żelaza w surowicy krwi. Niedobór hepcydyny występuje m.in. u osób cierpiących na wrodzoną hemochromatozę i anemię z niedoboru żelaza.
Pokarmowe blokery
Wbrew pozorom, zaburzenia wchłaniania żelaza mogą występować także u zdrowej osoby. Specyficznym rodzajem zaburzeń przyswajania tego minerału są bowiem nieprawidłowości w diecie. Polegają one na tym, że posiłki dostarczające żelaza, są jednocześnie bardzo bogate w substancje blokujące przyswajanie żelaza. Do tak zwanych blokerów pokarmowych należą:
- błonnik pokarmowy
- kwas fitynowy (produkty zbożowe)
- polifenole sojowe
- resweratrol (czerwone wino)
- wapń i produkty mleczne
- taniny (herbata, kawa)
Błonnik pokarmowy - zarówno pektyny, jak i celuloza - w nadmiarze może doprowadzić do zablokowania wchłaniania żelaza. Jeszcze silniej wiążącym żelazo związkiem jest kwas fitynowy. Podobnie działają pozostałe z wymienionych substancji. Wiążą się z żelazem i usuwają je z organizmu uniemożliwiając przyswojenie atomów tego minerału przez organizm. Wapń konkuruje z żelazem - im więcej wapnia, tym żelazo jest mniej przyswajalne i na odwrót. Alkalizujące produkty mleczne powodują, że w przewodzie pokarmowym występują niekorzystne warunki do wchłaniania żelaza - ten minerał potrzebuje witaminy C, odpowiedniej kwasowości środowiska w jelitach i miedzi.
Niedobór żelaza a celiakia
Do niedoboru żelaza może przyczynić się nieleczona lub nieprawidłowo leczona celiakia. Spożywanie glutenu przez osoby cierpiące na celiakię przyczynia się do zniszczenia kosmków jelitowych i utrudnionego wchłaniania składników odżywczych. Prowadzi to do zaburzeń wchłaniania różnych istotnych makro- i mikroelementów, w tym żelaza. Stąd też, do powikłań nieleczonej i nieprawidłowo leczonej celiakii należy między innymi anemia z niedoboru żelaza. Podobne skutki powoduje zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO).
Zaburzenia przyswajania żelaza mogą mieć zatem źródło w nieprawidłowej diecie, zaburzonej gospodarce żelazem oraz zaniku kosmków jelitowych. Skutki zaburzenia wchłaniania tego minerału w dłuższej perspektywie zawsze ostatecznie prowadzą do anemii z niedoboru żelaza. Określenie źródła zaburzeń wchłaniania żelaza i jego zlikwidowanie to jedyny sposób na skuteczne przeciwdziałanie anemii i przywrócenie prawidłowej gospodarki żelazem w organizmie - minerałem, który jest niezbędny do produkcji czerwonych krwinek i efektywnego transportu tlenu w organizmie.